Het Oranjewoud Festival is een jaarlijks, vierdaags klassieke muziekfestival, dat aan het eind van de lente plaatsvindt. Yoram Ish-Hurwitz is de artistiek leider van het festival, de zakelijke leiding is in handen van Harm Witteveen. De organisatie omschrijft haar missie als het leggen van verbindingen met muziek als bindmiddel. Het hoofddoel is om de waarde van klassieke muziek voelbaar te maken. De kern van de programmering bestaat uit betaalde concerten, die plaatsvinden op ruim twintig verschillende locaties op het Landgoed Oranjewoud. Er zijn vijf verschillende muziekroutes ontwikkeld, ieder met een eigen profiel en gericht op een eigen doelgroep. Daarnaast is er onder andere een gratis toegankelijk onderdeel, ‘de Proeftuin’, dat de centrale ontmoetingsplek en het festivalhart is. Hier kan het publiek in een ongedwongen sfeer genieten van gratis activiteiten en concerten, aldus de aanvrager. De organisatie beoogt op artistiek vlak ‘kwaliteitsaanbod toegankelijk te maken en de kwaliteit van het toegankelijke te verbeteren’. ´Kwaliteit toegankelijk maken´ houdt voor de organisatie in dat klassieke muziek voor publiek relevantie, actualiteit en gevoelswaarde krijgt. Dat kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van bijzondere presentatievormen. maar ook door cross-overs en multidisciplinaire projecten.

De organisatie wil muziek verbinden aan een locatie en tijdstip. De kracht van Oranjewoud zit volgens de aanvrager in de enorme rijkdom aan inspirerende binnen- en buitenlocaties. Elke locatie heeft haar eigen verhaal en vormt een zelfstandige inspiratiebron. Dit geldt ook voor het tijdstip waarop een concert plaatsvindt. Een onderscheidend kenmerk van Oranjewoud Festival ten opzichte van vergelijkbare festivals is naar eigen zeggen dat dit het enige vernieuwende, middelgrote klassieke muziekfestival buiten de Randstad is. Daarnaast is er volgens de organisatie, door het ontbreken van zogenaamde ‘knellende banden’ en bestaande structuren op het gebied van klassieke muziek, in Friesland letterlijk en figuurlijk ruimte voor vernieuwing en het nemen van grotere risico’s.

Het programma bestaat uit ‘de Proeftuin’, het hoofdprogramma, een onderstroomprogramma en overige activiteiten, zoals educatie, talentontwikkeling, participatie en sociaalmaatschappelijke activiteiten. Elk jaar wordt er vanuit een bepaald thema geprogrammeerd, voor 2017 is dat ‘Focus op tijd’. In 2018 pakt het festival extra uit vanwege het feit dat Leeuwarden dan de Culturele Hoofdstad van Europa is. Het festival zal in dat jaar geen vier, maar tien dagen duren en er zal een veelvoud van het gewone aantal activiteiten plaatsvinden. Thema van dat jaar is dan ook ‘Focus op Europa’. In 2019 zal de aanvrager werken vanuit het thema ‘De grote oversteek’ en in 2020 vanuit het thema ‘De lage landen’.

Stichting Landgoedconcerten Oranjewoud vraagt voor de periode 2017-2020 een subsidie aan in de categorie ‘klein/middelgroot festival’. Het gevraagde subsidiebedrag is 125.000 euro. Daarnaast vraagt de stichting een bijdrage (co)productie van 25.000 euro aan. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 150.000 euro per jaar/editie.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als ruim voldoende.

In de afgelopen jaren heeft de organisatie volgens de commissie een festival opgezet met een programma dat steevast bestaat uit voorstellingen van kwalitatief uitstekende klassieke musici. Het vakmanschap is zodoende duidelijk herkenbaar binnen de programmering. Daarnaast richt de aanvrager zich sterk op de presentatievorm van klassieke muziek met als doel deze stroming aantrekkelijker te maken voor een breed publiek. De ‘oplossingen’ die het festival hiervoor heeft bedacht, zijn aansprekend gebaseerd op de geijkte vooroordelen en praktisch vertaald naar een uitvoering. Volgens de commissie heeft dit tot nog toe op het festival diverse niet-alledaagse concerten opgeleverd. Concerten in een tipi, waarbij het publiek bijna letterlijk op schoot van de musicus zat en een concert in stilte, waar het publiek met een hoofdtelefoon naar livemuziek luisterde, zijn hiervan volgens haar mooie voorbeelden. De commissie vindt dat deze bijzondere presentatievormen bijdragen aan de beleving en zeggingskracht van het festival.

Uit de plannen voor 2017-2020 blijkt dat de belangrijkste ambitie van het Oranjewoud Festival erop gericht blijft om klassieke muziek steviger in de samenleving te plaatsen. Wat dat aangaat merkt de commissie op dat de organisatie zich weinig verhoudt tot andere initiatieven met een vergelijkbaar doel die door het land heen plaatsvinden. Het festival is bovendien volgens de commissie meer volgend aan ontwikkelingen in de klassieke muziek dan dat het een voortrekkersrol speelt. Inhoudelijk biedt het festival aan het publiek een tamelijk veilig programma, zonder al teveel scherpe randjes. De commissie beoordeelt dat deze keuze ten koste gaat van de oorspronkelijkheid van het festival. Ook mist de commissie een overtuigende meerjarige artistieke visie waaruit duidelijk blijkt waar de organisatie over vier jaar artistiek inhoudelijk met het festival wil staan.

Door de programmering thematisch te verbinden, is er volgens de commissie sprake van een zekere samenhang, die de zeggingskracht van het festival vergroot. Daarnaast wordt het publiek door middel van doelgroepgerichte ontdekkingsroutes inhoudelijk door het programma gegidst. De commissie vindt die ambities goed beschreven en passend vertaald in het gepresenteerde aanbod. Het valt haar wel op dat er in het plan nauwelijks wordt gereflecteerd op de mate waarin de organisatie erin slaagt om daadwerkelijk een nieuw publiek te enthousiasmeren voor klassieke muziek. De commissie concludeert dat Stichting Landgoedconcerten Oranjewoud voor wat betreft de concertvormen die ze aanbiedt goede activiteiten neerzet en dat ze met de genoemde namen van ensembles en artiesten ook een zekere kwaliteit daarin borgt, maar dat de keuzes weinig verrassend zijn. Bovendien mist zij concrete aanknopingspunten om erop te kunnen vertrouwen dat het festival in de toekomst een nieuw publiek voor het festival, en daarmee voor de klassieke muziek, zal weten te winnen.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten als zwak.

Zij constateert dat het Oranjewoud Festival overwegend traditioneel klassiek repertoire presenteert met als doelstelling een breed publiek aan te spreken. Hoewel er in potentie sprake kan zijn van publieksontwikkeling, zoals de organisatie claimt, is er volgens de commissie geen sprake van een brede invloed op de ontwikkeling van de podiumkunsten in het algemeen of de klassieke muziek in het bijzonder. Inmiddels experimenteren concertzalen, ensembles en orkesten in de ogen van de commissie veelvuldig met nieuwe vormen om klassieke muziek op een aantrekkelijke manier onder de aandacht van een breder en nieuw publiek te brengen. De commissie vindt de aanpak van Oranjewoud daarin nauwelijks iets extra’s toevoegen. Het plan biedt ook verder geen aanknopingspunten op basis waarvan de commissie verwacht dat er sprake zal zijn van een bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap als voldoende.

Hoewel de financiële gezondheid van het Oranjewoud Festival enige reden tot zorg geeft, is de commissie positief over de ambitie om in de komende periode een groei van de eigen inkomsten na te streven. Deze groei wordt volgens het plan voornamelijk veroorzaakt door toenemende publieksaantallen en betalende bezoekers. In samenhang daarmee nemen ook de sponsor- en horeca-inkomsten toe. Vanwege de speciale editie in 2018 is in dat jaar een piek in de bezoekersaantallen te verwachten. Positief is de commissie, als het om de verhoging van de eigen inkomsten van de aanvrager gaat, ook over de hoofdsponsor die het festival tot en met 2018 aan zich heeft weten te verbinden.

Wat de totale begroting betreft, is de commissie kritisch. Deze neemt fors toe ten opzichte van eerdere edities. De komende festivaledities laten een verdubbeling van de lasten zien; de speciale editie in 2018 kost vermoedelijk viermaal zo veel als de laatste editie in 2015. De commissie vindt het opmerkelijk dat deze forse stijging geen gelijke tred houdt met een groei van het aantal activiteiten, dat slechts licht toeneemt ten opzichte van de realisatie in 2015. Bovendien is er sprake van een substantiële verschuiving naar meer personele kosten. In dat kader schrijft de aanvrager in het plan dat ze hiermee een inhaalslag op het gebied van professionalisering financiert. De commissie mist echter een functionele vertaling van die beoogde professionaliseringsslag. De explosieve toename van kosten vindt zij daarnaast niet in lijn met de beoogde toename van 2124 meer betalende bezoekers per jaar. Daarbij merkt ze bovendien op dat de gemiddelde totale lasten per betalende festivalbezoeker met 137 euro fors is voor een festival van deze aard en omvang.

De financieringsmix vindt de commissie in zichzelf evenwichtig opgebouwd. Wel merkt zij op dat er in de hoogte van bedragen geen relatie is met de in het verleden gerealiseerde inkomsten, waardoor ze er niet bij voorbaat op kan vertrouwen dat de aanvrager deze inkomsten zal genereren. De aanvraag schiet tekort wat betreft het overtuigend onderbouwen van deze ambities. Dat de organisatie niet ingaat op de financiële risico’s die met name de speciale editie in 2018 met zich meebrengt, vindt de commissie opmerkelijk. In het plan wordt geen strategie uitgewerkt om dergelijke risico’s te vermijden of op te vangen.

Uit het plan blijkt dat de organisatie een verdubbeling van de bezoekersaantallen en een toename van het aantal betalende bezoekers nastreeft. Deze ambitie om het aantal bezoekers te verdubbelen, is volgens de commissie onvoldoende aannemelijk. De marketingstrategie is gericht op liefhebbers van klassieke muziek, cultureel geïnteresseerden en nieuw publiek dat nauwelijks met cultuur in aanraking komt. Deze doelgroepen zijn volgens de commissie te veel in algemene termen beschreven. Zij vindt daarnaast dat de aanvrager zich onvoldoende richt op specifieke kenmerken van bijvoorbeeld de publieksgroep die nauwelijks met cultuur in aanraking komt. In haar ogen is dat een publieksgroep waar het festival vanuit zijn missie veel aandacht aan zou moeten besteden. Nergens uit de aanvraag blijkt echter dat de aanvrager er specifieke middelen inzet om hen te bereiken of op te zoeken.

De commissie beoordeelt de pluriformiteit als neutraal.

Het festival presenteert aanbod dat wordt aangemerkt als klassieke muziek. Hiervan bestaat reeds een ruim aanbod in Nederland, zowel in het gesubsidieerde als in het vrije circuit. Het soort invalshoeken dat het festival kiest bij de presentatie van klassieke muziek, is in steeds ruimere mate aanwezig op de Nederlandse podia en festivals. Het Oranjewoud Festival levert zodoende geen bijzondere bijdrage aan de pluriformiteit.