Het Rotterdamse gezelschap Wunderbaum is een acteursgroep die als collectief theatervoorstellingen produceert. De artistieke kern bestaat uit Maartje Remmers, Wine Dierickx, Marleen Scholten, Walter Bart, Matijs Jansen (acteurs) en Maarten van Otterdijk (vormgever). Wunderbaum wil menselijke, herkenbare verhalen vertellen over grote thema’s binnen de samenleving, in theaterzalen en op locatie. De groep werkt daarbij regelmatig samen met gastkunstenaars, buurtbewoners en experts. Het is de missie van Wunderbaum om bij elk project een verbinding te verwezenlijken tussen het gezelschap, de maatschappelijke groep waar de voorstelling over gaat en de toeschouwers. De voorstellingen komen voort uit gemeenschappelijke brainstorms en gesprekken met kenners uit de wetenschap, politiek, economie en sociologie. Voor Wunderbaum is de politiek-maatschappelijke context de belangrijkste bron van inspiratie om theater te maken. Het gezelschap verbindt zich de komende jaren aan Theater Rotterdam: de groep blijft artistiek en zakelijk autonoom en Theater Rotterdam is de vaste Nederlandse premièreplek en coproductiepartner.

In de periode 2017-2020 kiest Wunderbaum bij de voorstellingen die het gezelschap wil gaan maken een gemeenschappelijk thema: ‘gated communities’. Met dit begrip bedoelt de groep de fysieker wordende grenzen tussen subgroepen in de maatschappij. De groeiende ongelijkheid en de oneerlijke verdeling van rechten zorgt ervoor dat mensen zich met soortgenoten terugtrekken binnen de eigen muren, de eigen gewoontes, een eigen systeem van moraliteit. Het collectief onderzoekt dit thema in 2017 in drie verschillende voorstellingen. ‘Wie is de echte Italiaan?’ is een coproductie met Mare Culturale Urbano uit Milaan. Met behulp van lokale bewoners uit San Siro, een multiculturele achterstandswijk in Milaan, gaat Wunderbaum op zoek naar de bakermat van het Europese fascisme. Voor de tweede voorstelling, ‘Cruise’, een coproductie met Theater der Welt in Hamburg, werken de makers als entertainers aan boord van een cruiseschip, die vertrekt vanuit de haven van Hamburg. De productie gaat over een cruise als populaire luxevakantie, die drijft op een onzichtbaar klassensysteem en de wens om tijdelijk te ontsnappen aan zichzelf en de wereld. De derde voorstelling heet ‘Cosmopolis’ en is een coproductie met Ruhrtriënnale, NTGent, Theater Rotterdam, Collegium Vocale en WDR. De regie is van Johan Simons. Kern van deze voorstelling is de bewerking van Don DeLillo's roman ‘Cosmopolis’ uit 2003. Verder speelt Wunderbaum ‘De geschiedenis van mijn stijfheid’, een theatervoorstelling over dans waarin Wunderbaum nagaat hoe opvoeding de lichamelijke beleving beïnvloedt en de mate waarin de mens al dan niet lichamelijk kan ontspannen. ‘White Male Privilege’ is een coproductie met KVS Brussel, waarin een pop-upvoorstelling wordt gemaakt over politiek correct taalgebruik, onvermoede beledigingen en taboes in de huidskleurdiscussie. ‘Modern Times’ is een coproductie met Theater Rotterdam, Schwalbe en in samenwerking met amateurspelers, in de hal van het nieuwe Rotterdamse Centraal Station. Het publiek heeft hoofdtelefoons op en kijkt hoe de acteurs zich door de mensenmassa bewegen en contact maken met voorbijgangers. Voor 2019 en 2020 is een project gepland, ‘Gated World Ungated’, met drie samenhangende voorstellingen. Deze trilogie wordt een groot Rotterdams project in de Onderzeebootloods, waar drie aparte gemeenschappen worden opgebouwd: bankiers, jongeren van 13-14 jaar en een moslimfamilie. Op basis van gesprekken die Lex Bohlmeijer met leden van deze groepen voert, ontwikkelt Wunderbaum verhalen die zich in deze milieus afspelen met een eigen, passende theatrale vorm. Ten slotte speelt Wunderbaum het ‘Amerika-project’: een voorstelling met Christeene Vale, een Amerikaanse dragqueen en performanceartiest als middelpunt in de Amerikaanse toneelklassieker ‘Orpheus Descending’ van Tennessee Williams.
In de periode 2017-2020 speelt Wunderbaum negentig voorstellingen per jaar. Het gevraagde subsidiebedrag is 462.000 euro. Daarnaast wordt een bijdrage talentontwikkeling aangevraagd van 50.000 euro. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 512.000 euro.

Acteursgroep Wunderbaum ontvangt in de periode 2013-2016 een structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten in het kader van de meerjarige activiteitenregeling 2013-2016.

Het Fonds volgt meerjarig gesubsidieerde instellingen door meerdere adviseurs van het Fonds de voorstellingen en/of concerten te laten bezoeken. In de periode 2013-2016 hebben adviseurs van het Fonds achttien voorstellingen van negen verschillende producties van Wunderbaum bezocht.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als goed.

Het werk van Acteursgroep Wunderbaum heeft in de afgelopen jaren in het teken gestaan van ‘The New Forest’, een platform voor maatschappelijke verandering. Met ‘The New Forest’ heeft Wunderbaum een documentaire aanpak getoond, een directe relatie tot de maatschappelijke realiteit zoekend. De commissie is positief over het initiatief van ‘The New Forest’; Wunderbaum heeft ermee aangetoond risico te durven nemen in het onderzoeken van nieuwe (theatrale) vormen om de dialoog met de samenleving aan te gaan en belangrijke politieke en maatschappelijke onderwerpen op een prikkelende manier onder de aandacht te brengen. Dit onderzoek levert een veelvormig aanbod op dat een herkenbaar Wunderbaum-signatuur draagt. De commissie vindt de voorstellingen van Wunderbaum onderscheidend door het nadrukkelijk zichtbare en invoelbare engagement, de voortdurende zoektocht naar een alternatief voor deze maatschappij, de prikkelende kritiek op de huidige tijdgeest, de kwetsbare opstelling van de acteurs en de grote betrokkenheid die van het publiek gevraagd wordt bij de zoektocht die wordt afgelegd. Over de energie, de dynamiek en het elan van de voorstellingen van Wunderbaum is de commissie lovend. Wunderbaum blijft in beweging en bevraagt zichzelf continu, waarbij de commissie wel als kanttekening plaatst dat ‘The New Forest’ vooral zeggingskracht heeft gekregen voor een hoogopgeleid publiek. Op het terrein van de zeggingskracht vindt de commissie het werk van Wunderbaum van afgelopen jaren wisselend, maar het vakmanschap staat naar de mening van de commissie op hoog niveau. In de voorstelling ‘Unser Dorf soll schöner werden’ vond de commissie bijvoorbeeld het tekstmateriaal intelligent, actueel en relevant. Het spel van de acteurs was energiek en getuigde van een uitstekende tekstbehandeling. Wel vond de commissie dat de voorstelling het karakter had van een mozaïek van losse delen, waardoor het voor het publiek moeilijk was om uit te vinden welke vragen de teksten probeerden te stellen, dan wel te beantwoorden. Ook in ‘The House’ waren de acteerprestaties aansprekend, maar werd een dramaturgisch kader gemist. De voorstelling ‘Helpdesk’ vond de commissie op alle terreinen goed geslaagd: de regie, het acteren, de keuze van de locatie en het geluidsontwerp. In deze voorstelling zijn de afzonderlijke delen (die op zichzelf al van veel kwaliteit getuigen) tot een coherent en intrigerend geheel gesmeed.
In de plannen voor de komende periode kiest Wunderbaum, in de ogen van de commissie, intrigerende en urgente onderwerpen en originele locaties. De basisthematiek van ‘Gated Communities’ toont aan dat de groep over het vermogen beschikt om een aansprekend onderwerp, dat op het eerste gezicht niet zo voor de hand ligt, als basis te nemen voor het werk. Met deze thematiek, van de steeds fysieker wordende grenzen in de huidige maatschappij, gaat Wunderbaum door met de politiek-maatschappelijke context als belangrijkste bron van inspiratie om theater te maken. In de uitwerking van begrensde gemeenschappen lijkt die van het collectief geen grenzen meer te kennen: Wunderbaum beweegt zich de komende jaren van een Italiaanse achterstandswijk, naar een luxe cruiseschip in de haven van Hamburg, naar een onderzeebootloods in Rotterdam. ‘Gated Communities’ vormt het vertrekpunt van een reeks aansprekende voorstellingsconcepten, waarmee Wunderbaum naar de mening van de commissie terugkeert naar haar oorsprong en vakmanschap: aansprekende voorstellingen maken over urgente en relevante maatschappelijke onderwerpen. Wunderbaum blijft daarbij de eigen rol en functie als theatermakers bevragen door het eigen perspectief binnen de thematiek te onderzoeken. Daarbij betrekt de groep lokale bewoners en mensen van buiten de kunstensector. De commissie ziet in het plan originele denkbeelden en invalshoeken, waaruit naar haar oordeel betekenisvolle voorstellingen kunnen ontstaan.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap als goed.

Wunderbaum is een hecht collectief dat al enige jaren ervaring heeft in het maken en spelen van voorstellingen van uiteenlopende aard. Het gezelschap speelt in theaterzalen, maar ook veel op locaties, waarbij buurtbewoners en mensen van buiten de kunstensector worden betrokken. De commissie heeft vanwege deze ruime ervaring vertrouwen in de bedrijfsvoering van Wunderbaum. In financieel opzicht is de groep gezond.

Binnen de coalitie Theater Rotterdam fungeert Wunderbaum als zelfstandig rechtspersoon, maar het gezelschap wordt bestuurd door de directeur van de Rotterdamse Schouwburg en valt onder dezelfde Raad van Toezicht als Theater Rotterdam. De commissie zet een kritische kanttekening bij deze constellatie voor wat betreft de artistieke onafhankelijkheid, aangezien onduidelijk is wat dit betekent in situaties waarin het belang van (de leden van) het collectief een ander is dan dat van Theater Rotterdam.

De ambities van Wunderbaum behelzen een voortzetting van de koers die in de voorgaande periode is ingeslagen. Het aantal voorstellingen blijft in de komende jaren min of meer gelijk aan het niveau van de vorige jaren en ook de verhouding van de eigen inkomsten ten opzichte van de overheidssubsidies blijft gelijk. De commissie is positief over deze keuze, omdat de groep zich hiermee realistische doelen stelt.

De ambities zijn aan de kostenkant van de begroting goed zichtbaar en helder onderbouwd: er is alleen een stijging van de activiteitenlasten te zien, die wordt veroorzaakt door de hogere kosten voor locatieprojecten die de groep gaat intensiveren. De beheerslasten dalen licht, door een aantal samenwerkingen die besparingen opleveren. De aard van het werk van Wunderbaum brengt met zich mee dat de inkomsten worden verdeeld over meerdere inkomstenbronnen. Naast de publieksinkomsten zijn er onder meer bijdragen van coproducenten, private fondsen (vanwege de maatschappelijke onderwerpen en de rechtstreekse betrokkenheid van burgers bij de projecten) en sponsoring. Dit vormt in de ogen van de commissie een evenwichtige verdeling, die mede te danken is aan het grote aantal coproducenten en (maatschappelijke) samenwerkingspartners. Hiermee benut Wunderbaum de kansen die er liggen om zich met de voorstellingen midden in de samenleving te nestelen. Wel ziet de commissie een risico in het dekkingsplan bij de in meerdere jaren te realiseren Europese subsidies. De kans op het (meerdere malen) ontvangen van een toekenning van deze subsidies acht de commissie gering, ondanks het grote internationale netwerk van het collectief.

Voor de komende periode heeft Wunderbaum het voornemen om per voorstelling meer publiek te genereren dan in voorgaande jaren is gerealiseerd. De commissie heeft vertrouwen in deze beoogde bescheiden verhoging van de publieksopkomst. De publieksbenadering staat namelijk in de komende jaren bij Wunderbaum hoog op de agenda. De keuze van Wunderbaum om veel voorstellingen te spelen op locatie brengt met zich mee dat publiek wordt aangetrokken dat een binding heeft met de plek waar wordt gespeeld. De doelgroep en de mensen die de projecten mede mogelijk maken, vallen hiermee samen. Bovendien kan de groep in de komende periode weer rekenen op een groot aantal sterke (internationale) coproducenten. Verder speelt het gezelschap in op de belangstelling van lokale media voor specifieke locatieprojecten. Wunderbaum heeft ervaren dat de lokale media locatieprojecten vaak interessanter vinden dan reguliere voorstellingen in theaters, vanwege de exclusiviteit en het eenmalige karakter.

De bijdrage aan de pluriformiteit beoordeelt de commissie als ruim voldoende.

Het aanbod plaatst de commissie binnen het teksttheater. Aan teksttheater bestaat reeds een ruim aanbod in Nederland, zowel in het gesubsidieerde als het vrije circuit. Het werk van Wunderbaum onderscheidt zich van dit brede aanbod vanwege de keuze voor de onderwerpen en de daaraan gekoppelde, aan community arts verwante werkwijze. Het overgrote deel van de voorstelling van Wunderbaum wordt bovendien op een specifieke locatie gemaakt, waarbij de locatie een betekenisvolle rol speelt in de voorstelling. De commissie oordeelt dat het werk van Wunderbaum een aanzienlijke bijdrage aan de pluriformiteit levert.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de geografische spreiding als voldoende.

Wunderbaum is gevestigd in Rotterdam, waar het podiumkunstenaanbod zeer groot is. Verder constateert de commissie dat Wunderbaum in de periode 2013-2015 regelmatig heeft gespeeld in Amsterdam en andere grote steden in de Randstad. Wunderbaum heeft in vergelijking met andere podiumkunstinstellingen echter ook een substantieel aandeel voorstellingen in andere steden en regio’s gespeeld. Voor de komende periode beoogt de aanvrager een iets grotere spreiding van de voorstelling. Op basis van de afgelopen periode en het plan vindt de commissie de beoogde spreiding realistisch. De commissie vindt dat Wunderbaum een beperkte bijdrage levert aan de geografische spreiding.

De commissie adviseert om de bijdrage talentontwikkeling niet toe te kennen.

De aanvraag voor talentontwikkeling is voor ‘ikhouechtvanholland.nl.’ Samen met videokunstenaar Tijmen Hauer en regisseur Pieter Kramer ontwikkelt Wunderbaum een reeks korte filmpjes, waarin mensen met meningen over actuele thema’s – recht uit de onderbuik – aan bod komen.

De aanvraag van Wunderbaum voor talentontwikkeling komt niet in aanmerking voor een bijdrage van het Fonds. De activiteiten die Wunderbaum in de aanvraag omschrijft, passen niet in de definitie die het Fonds hanteert voor de aanvullende bijdrage voor talentontwikkeling. Het gaat hier over een activiteit op het internet, waarmee Wunderbaum een bijdrage wil leveren aan het discours over verschillende maatschappelijke en politieke thema’s.