Cultura Nova is een tiendaags internationaal beeldend podiumkunstenfestival, dat sinds 1991 jaarlijks plaatsvindt in de voormalige oostelijke mijnstreek: het grootstedelijk gebied Parkstad Limburg en omgeving. De meerkernige stedelijkheid, zowel in ruimtelijke als in culturele zin, eigen aan de modern-industriële geschiedenis van het gebied, is medebepalend voor het karakter van het festival. De zakelijke en artistieke leiding is in handen van Rocco Malherbe en programmeur is Fiedel van der Hijden. Voor de uitvoering van het festival wordt een projectorganisatie samengesteld uit medewerkers van Abraxas Culturele Evenementen, Parkstad Limburg Theaters en externe specialisten, aangevuld met vrijwilligers. Het festival wil op een laagdrempelige manier een interessant en kwalitatief hoogwaardig programma presenteren en een groot en divers publiek in contact brengen met niet-alledaagse kunstvormen. Er is zowel een volwassenen- als een jeugdprogrammering. De hoofddoelstelling en kernactiviteiten van Cultura Nova zijn niet veranderd in de afgelopen periode, maar zijn volgens de aanvrager wel explicieter geworden. Het festival legt sterk de nadruk op zijn betekenis in de Euregio, een oud mijngebied in het uiterste puntje van Nederland. Cultura Nova heeft een sterkere inbedding gekregen, aldus de aanvraag.

De ondertitel van Cultura Nova in de periode 2017-2020 wordt: ‘Makers gaan creëren in de context van ons festival in onze regio’. Cultura Nova wil kansen bieden aan jong talent om zich te ontwikkelen, zich te verhouden tot de omgeving van het festival en een bijdrage te leveren aan de vernieuwing van podiumkunsten. Bijzondere aandacht gaat de komende periode uit naar de provinciale ontwikkelingen rondom talentontwikkeling. Mede dankzij een bijdrage van de provincie Limburg en de medewerking van diverse culturele instellingen, waaronder Cultura Nova, is er een nieuwe organisatie voor talentontwikkeling opgezet: Via Zuid. Deze organisatie fungeert als cultuurmakelaar tussen jonge makers en podia en festivals. Tevens heeft Cultura Nova een meerjarig project opgezet met onder andere de Stichting Voortgezet Onderwijs Parkstad Limburg, de Toneelacademie Maastricht, het Conservatorium en de Academie voor Beeldende Kunsten. Euregionaal werkt het festival samen met diverse culturele organisaties in Duitsland en België en verschillende internationale gezelschappen en makers. Ook heeft het festival amateurs uit de regio, niet-culturele organisaties en commerciële bedrijven aan zich verbonden.

Voor de periode 2017-2020 heeft Cultura Nova vele ambities, waaronder: meer (internationale) premières, de coproducties artistiek-inhoudelijk en zakelijk verdiepen, de samenwerking vergroten met maatschappelijke organisaties en nieuwe publiek- en geldstromen aanboren, de voortrekkersrol op het gebied van vernieuwing versterken en de internationale samenwerking uitbreiden. In 2019 en 2020 worden de ambities van 2017 en 2018 verder geconcretiseerd in meer (inter)nationale premières, met minimaal twee grote coproducties. Ook verdiept de aanvrager de jeugdprogrammering verder. Daarnaast zal er meer ruimte zijn voor experiment en vernieuwing via opdrachten aan makers.

Stichting Cultura Nova vraagt voor de periode 2017-2020 een subsidie aan in de categorie ‘groot festival’. Het gevraagde subsidiebedrag is 250.000 euro. Daarnaast wordt een bijdrage (co)productie aangevraagd van 50.000 euro. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 300.000 euro per jaar/editie.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als ruim voldoende.

Al 25 jaar kenmerken vooral de grootschalige locatievoorstellingen de artistieke signatuur van het festival. Met de openingsvoorstelling, waarmee het vijfentwintigjarig jubileum in 2015 werd ingeluid, combineerde het festival volgens de commissie op een aansprekende manier die kenmerkende grootschaligheid met de regionale identiteit van Zuid-Limburg. Daarmee was de opening niet alleen spectaculair, maar was het volgens de commissie exemplarisch voor de weg die het festival in de afgelopen jaren is ingeslagen. Dat nieuwe elan waarin het festival een inhoudelijke verbinding beoogt te maken met herkenbare thematieken uit de regio, ziet zij ook terug in diverse kleinschaliger projecten die tijdens Cultura Nova worden gepresenteerd. Daarin reflecteren zowel makers uit de regio als van buiten op de specifieke regionale kenmerken van het postindustriële Zuid-Limburg. Een festival als Cultura Nova brengt volgens de commissie de trots en eigen identiteit van de regio terug en heeft daarmee een grote impact op het publiek. Hiermee is sprake van een grote zeggingskracht van het aanbod bij het publiek, aldus de commissie. Hoewel de voorstellingen en eigen producties gezien het voorgaande een belangrijke betekenis hebben in het uitdragen van de signatuur van Cultura Nova, plaatst de commissie een kanttekening bij de concrete voorstellingen die in de afgelopen jaren te zien waren. De artistieke kwaliteit van het grootschalige internationale locatieaanbod leunde volgens de commissie vooral op het bewezen vakmanschap van de gekozen gezelschappen en makers. De voorstellingen zijn spectaculair in de uitvoering, maar er ontbreekt vaak een zekere artistieke gelaagdheid in. De kwaliteit van het aanbod beoordeelt de commissie op grond hiervan als wisselend.

Wat betreft de plannen voor 2017-2020 van Cultura Nova is de commissie positief over de intentie van het festival om nog meer dan voorheen inhoudelijke verbindingen te maken met lokale maatschappelijke thema's en sentimenten. De omschrijving van de specifieke kenmerken en thematieken van Zuid-Limburg vindt zij aansprekend, maar in de vertaling naar artistieke uitgangspunten die tot programmakeuzes leiden schiet de aanvraag volgens de commissie tekort. Het ontbreken van een heldere artistieke visie geeft te weinig zicht op een programmering met een duidelijke integrale samenhang tussen de onderdelen. Daardoor zijn niet alle keuzes voor concrete voorstellingen inhoudelijk te herleiden naar de beoogde regionale bedding. Desondanks verwacht de commissie dat het festival stappen zal zetten naar meer aanbod waarin de theatrale zeggingskracht voor de bewoners van de regio leidend is. Zij wordt in haar mening over die intentie gesterkt door de keuze van het festival om meer opdrachten te verlenen aan makers die met de specifieke regionale thematieken nieuw werk zullen maken.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten als voldoende.

De aanvrager claimt dat het festival vanwege het samenbrengen van scheppers, producenten en publiek bijdraagt aan de artistieke ontwikkeling van makers. De commissie ziet hierin inderdaad een bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten, maar de waarde daarvan vindt zij enigszins beperkt, omdat de output niet verder reikt dan het festival zelf. Wat het tonen van de state of the art in een genre betreft, maakt de organisatie volgens de commissie in de aanvraag onvoldoende duidelijk welk genre dit aanbod betreft. Daardoor wordt het voor haar niet helder in welk genre de aanvrager een overzicht presenteert of welke ontwikkeling deze beoogt zichtbaar te maken. Binnen de context van het festival vindt de commissie dat de aanvrager in de randprogrammering een aansprekend pakket presenteert, waarmee Cultura Nova beoogt meer artistieke verdieping en duiding te geven bij de voorstellingen. De aanpak is echter onvoldoende onderscheidend om te kunnen spreken van een bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten die ook buiten het festival zelf van invloed zal zijn.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap als ruim voldoende.

Op basis van het aangeleverde cijfermateriaal constateert de commissie dat er sprake is van een financieel gezonde organisatie. Cultura Nova streeft naar groei voor de komende periode door meer eigen inkomsten te genereren, de organisatie uit te breiden en meer samenwerkingsverbanden aan te gaan. De begroting kent een goede spreiding van inkomstenbronnen. De groei aan eigen inkomsten is gebaseerd op het succesjaar 2015. Het toen gerealiseerde bedrag van 200.000 euro aan overige inkomsten hoopt de organisatie nu verdeeld over andere posten weer binnen te halen. De commissie is echter van mening dat de totale financiële groeiambitie enigszins uit evenwicht is met de voorgaande periode. Zij stelt vast dat de totale begroting met 50 procent stijgt ten opzichte van het gemiddelde over 2013 tot en met 2015. De commissie had het realistischer gevonden om een eventuele groei te baseren op de gemiddelde realisatie van de voorgaande periode dan op één enkele succesvolle jubileumeditie. Zo constateert ze dat posten als ‘overige directe inkomsten’ en ‘particulieren/vrienden’ fors stijgen en dat er ook bij een nieuwe post als ‘private fondsen’ een flink bedrag is opgenomen. Hoewel de commissie waardering heeft voor de ondernemende houding die de organisatie hierbij aanneemt, merkt ze op dat ze een overtuigend plan van aanpak mist om deze verschuiving van eigen inkomsten te realiseren. Ze is er zodoende niet bij voorbaat van overtuigd dat de organisatie deze ambitie ook zal weten waar te maken. De commissie constateert voorts dat Cultura Nova voornamelijk investeert in de expertise binnen de organisatie op het gebied van marketing, de verdieping van het programma in de vorm van meer (internationale) premières en de artistiek-inhoudelijke verdieping van coproducties en jeugdtheateraanbod. Hierop aansluitend stijgen verschillende posten op de begroting. Van een evenredige stijging van het gemiddelde aantal activiteiten is echter geen sprake.

Cultura Nova heeft duidelijk voor ogen wie de doelgroepen van het festival zijn. Deze doelgroepen sluiten goed aan bij de activiteiten van het festival. Het zet in op een stijging van 50.000 bezoekers naar gemiddeld 60.000 bezoekers per editie. De commissie vindt dit een haalbare groei, die wordt onderbouwd met een gedegen marketingaanpak, waarin free publicity een grote rol speelt.

De commissie plaatst een kanttekening bij de onderbouwing van de plaats in het veld van het festival. De aanvrager geeft aan dat het festival door zijn bijzondere mix van theater, muziek, dans en beeldende kunst een eigen plek inneemt in festivalland. Hiermee is het festival volgens de commissie echter niet zo onderscheidend als in het plan wordt beschreven. Er zijn immers tal van multidisciplinaire festivals in Nederland. Daarnaast benoemt de organisatie dat Cultura Nova een publieksfestival is met enerzijds een sterke verankering in de regio en anderzijds een internationale programmering met veel Nederlandse premières. In potentie kan het festival zich hier volgens de commissie mee onderscheiden ten opzichte van andere multidisciplinaire festivals. De aanvrager onderbouwt zijn plannen op dit onderwerp echter beperkt, aldus de commissie.

De bijdrage aan de pluriformiteit van het Nederlandse podiumkunstenaanbod beoordeelt de commissie als ruim voldoende.

Het festival presenteert aanbod dat voornamelijk moet worden aangemerkt als beeldend locatietheater. Cultura Nova is volgens de commissie een van de vele zomerfestivals die voorstellingen in dit genre vertonen. De keuzes die het festival maakt uit het internationale aanbod van grootschalige locatievoorstellingen ziet de commissie echter steeds minder terug op vergelijkbare festivals. Op grond daarvan beoordeelt de commissie dat het festival een aanzienlijke bijdrage aan de pluriformiteit levert.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de geografische spreiding als ruim voldoende.

Het Fonds Podiumkunsten is erop gericht een goede landelijke spreiding van het aanbod van podiumkunsten te bevorderen. Cultura Nova vindt plaats in Heerlen en de regio rond Heerlen; daarmee is de bijdrage aan de spreiding beter dan gemiddeld. In deze regio is sprake van een beperkt aanbod. Tegelijkertijd vinden in Heerlen en het nabijgelegen Maastricht meer festivals plaats en kennen die steden een redelijke tot goede infrastructuur op het gebied van de podiumkunsten.

De financiële bijdrage van de provincie of gemeente is zeer goed.

Het festival ontving in de periode 2013-2016 een bijdrage van 220.000 euro per editie van de gemeente Heerlen en vraagt voor de komende periode eenzelfde bedrag aan. Daarnaast ontving het in de afgelopen periode een bedrag per editie van 135.000 euro van de provincie Limburg, waar het voor de aankomende periode 150.000 euro aanvraagt. Daarmee is er sprake van een stevige lokale bijdrage.

De commissie adviseert een bijdrage (co)productie toe te kennen.

In de komende periode beoogt het festival gemiddeld vijftien coproducties per festivaleditie te realiseren. Coproducties waren in het verleden een wezenlijk onderdeel van de programmering en binnen het hele festival worden volgens de commissie goede samenwerkingen aangegaan. Zo realiseert Cultura Nova onder andere een aantal coproducties met Via Zuid. Andere coproducenten zijn onder meer Stichting Intro, Toneelgroep Maastricht, Hoge Fronten, Nina Willems en Stichting Soap. Niet alleen binnen Nederland, maar ook internationaal gezien wil het festival samenwerkingen verder uitbouwen. De organisatie beoogt bijvoorbeeld coproducties met partners in Aken, Genk, Hasselt, Gent en Neerpelt. Het festival draagt volgens het plan bij aan coproducties door middel van (financiële) middelen, kennis, een vruchtbare omgeving, artistieke, productionele, marketingtechnische en financiële begeleiding en coaching. De commissie is positief over de plannen van Cultura Nova voor de (co)producties. De aanvrager noemt veel concrete namen van makers en samenwerkingspartners. Op grond van de reeds opgedane ervaring op dit vlak en de concrete uitwerking, vertrouwt de commissie op de haalbaarheid van de voorgestelde projecten. Zij is er ook van overtuigd dat de te maken coproducties zullen bijdragen aan de pluriformiteit van het podiumkunstenlandschap.