Dries Verhoeven (Room with a view)
Inleiding
Stichting Room with a View is de organisatie van theatermaker Dries Verhoeven. Vanuit Utrecht worden multidisciplinaire projecten opgezet die de grenzen van de podiumkunst bevragen: installatietheater, 'levende' installaties in een museum en ontregelende ingrepen in de openbare ruimte. Dries Verhoeven confronteert de kijker met een ongemakkelijke voorstelling van zaken. Hij maakt radicaal werk dat het publiek activeert zich te verhouden tot maatschappelijke issues. Uit de vorm en speelplekken van de werken blijkt Verhoevens behoefte aan het bevragen van bestaande conventies en het denken in disciplines. Een strikte opdeling doet volgens hem geen recht aan deze tijd, waarin de verschillende kunstvormen, hoge en lage cultuur vaak naadloos in elkaar overlopen. Verhoeven maakt gebruik van de middelen en het speelveld van een jonge generatie om radicale ervaringen tot stand te brengen, op het snijvlak van theater en beeldende kunst. Publiek wordt gegrepen op locaties waar je geen performance verwacht. Dries Verhoeven onderzoekt met deze werkwijze het speelveld van de kunst als stoorzender: met kunst haal je geen applaus, maar ben je expliciet de aanjager van het publieke debat.
Voor de komende jaren continueert Room with a View deze koers en streeft de stichting naar schaalvergroting. Dries Verhoeven wil acht nieuwe werken ontwikkelen en ten minste vier producties hernemen. In het realiseren van projecten werkt de organisatie vanuit een artistieke en financiële motivatie veelvuldig samen met Duitse en andere Europese instellingen. Zij gaat de komende jaren samenwerkingsverbanden aan met bijvoorbeeld het Onassis Cultural Center in Athene en het LIFT Festival in Londen. De in de aanvraag gepresenteerde plannen zijn eerder richtinggevend dan definitief, om ruimte te laten voor actuele ontwikkelingen in het kunstenveld en de samenleving. 'Phobiarama' gaat over onze huidige angstcultuur, gepresenteerd als kermisattractie. Een spookhuis waarin bezoekers in een karretje rondjes rijden langs diverse angstaanjagende taferelen en een groep Arabische performers. 'Alles moet weg' wordt een tien uur durende happening waarin een radicaal doorgevoerd kapitalisme geënsceneerd wordt als veiling. Het werk wordt gepresenteerd in een theatergebouw of een gebouw met financiële connotatie, in samenwerking met onder andere een Aziatische veilingmeester, een seniorenkoor en schrijver Jibbe Willems. 'You' wordt de museumversie van de productie 'Lege handen' uit 2009, waarin twee performers, een kind en een hoogbejaarde in verschillende ruimtes van een museum met een lichtkrant op schoot zitten. Hierop zijn traag voorbijglijdende teksten te lezen die afwisselend gaan over liefdevolle verzorging, misbruik en verwaarlozing. In 2019-2020 focust Dries Verhoeven zich op 'L'art pour l'art', over de stilzwijgende afspraken van de kunstconsumptie. Het project is een rondleiding door een museum voor moderne kunst door Japanse rondleiders. Alles wordt beschreven, met uitzondering van de kunstwerken. 'Ziekte als metafoor' wordt een performance gebaseerd op het gelijknamige essay van Susan Sontag waarin ‘het rijk der zieken’ en de zichtbare afwezigheid van ziekte en onvermogen in het publieke domein worden bevraagd. De installatie 'Ranking the stars' gaat over de belegger als regisseur van de kunstwereld, in de vorm van een groot informatiescherm in een museale context waarop namen van kunstenaars worden geordend naar hun marktwaarde. 'Oote oote boe' wordt een festivalwerk in de vorm van een politieke demonstratie zonder duidelijke boodschap. 'Serotonine circus' is een theatrale ode aan de gedrogeerde mens. Naast nieuw werk zal Room with a View ook zes bestaande werken op het repertoire houden en spelen voor als de gelegenheid zich voordoet. Dit zijn onder andere 'Guilty landscapes', 'Songs for Thomas Piketty', 'Ceci n'est pas…' en 'Fare thee well!'.
In de periode 2017-2020 realiseert Stichting Room with a View 150 voorstellingen per jaar. Het gevraagde subsidiebedrag is 300.000 euro.
Historie
Stichting Room with a View ontvangt in de periode 2013-2016 een structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten in het kader van de meerjarige activiteitenregeling 2013-2016.
Het Fonds volgt de door haar meerjarig gesubsidieerde instellingen door meerdere adviseurs de voorstellingen en/of concerten te laten bezoeken. In de periode 2013-2016 hebben adviseurs van het Fonds zeven voorstellingen van vijf verschillende producties van Stichting Room with a View bezocht.
Artistieke kwaliteit
De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als zeer goed.
De commissie ziet Dries Verhoeven als een zeer oorspronkelijk maker, die zijn eigen weg volgt in authentieke vormen en die zich maatschappelijk betrokken betoont bij zijn onderwerpen. Hij maakt ontregelende installaties, die in hun werking direct vragen oproepen over maatschappelijke thema’s. Het gaat dan om menselijke, relevante thema’s zoals ‘homoseksualiteit’, ‘etniciteit’, ‘discriminatie’ en ‘geweld’. Het werk is confronterend: de toeschouwer wordt gedwongen zich ertoe te verhouden. Hij of zij kan er niet omheen zonder er iets van te vinden. Dit is deels doordat het vaak in openbare ruimtes plaatsvindt zoals op pleinen of in museale ruimtes, maar ook door de uitgesproken vorm zoals bij de installaties van ‘Ceci n’est pas…’; eerst wordt de nieuwsgierigheid van de voorbijganger opgewekt en in tweede instantie levert het getoonde beeld een diepere ervaring. Het lukt Dries Verhoeven om door deze soms choquerende dubbele laag theater in de openbaarheid tot middelpunt van maatschappelijke discussie te maken. Zowel in Nederland als internationaal is de waardering voor zijn werk groot en wordt hij gevraagd op toonaangevende podia en festivals. Dit is naar de mening van de commissie omdat hij een eigenzinnig denker is, autonoom, intelligent, en zijn visie op de wereld op originele wijze weet vorm te geven. Met vormen die vernieuwend zijn, vaak schurend aan kunstdisciplines buiten de podiumkunsten zoals beeldende kunst, performance en film/fotografie. Zoals in ‘Homo Desperatus’, waar geen sprake is van een traditionele regie maar wel van concept en vormgeving, en van het regisseren van de publieksstroom en interactie. Dit oprekken van de grenzen van de podiumkunsten vindt de commissie zeer interessant, omdat het originele kruisbestuivingen oplevert. In ‘Wanna Play?’ ziet de commissie een zoektocht naar het moment waarop intermenselijke ontmoetingen theater worden en waar in het dagelijkse leven theater immanent aanwezig is. Inherent aan het verkennen van de grenzen van theater en intensief vormonderzoek is, in de ogen van de commissie, dat projecten soms een minder grote zeggingskracht hebben.
Room with a view wil in de komende jaren voortgaan op de ingeslagen weg, waarbij het vroegere poëtisch gemotiveerde ervaringstheater steeds meer plaats maakt voor werk dat de kijker confronteert met een ongemakkelijke voorstelling van zaken. In de plannen voor 2017-2020 wordt nadrukkelijk gezocht naar vormen van kunst als stoorzender, als markering van gevoelige aspecten uit de maatschappelijke realiteit. De commissie vindt de plannen zeer tot de verbeelding spreken. Zij getuigen van een autonome blik op de wereld, waarmee Verhoeven de tijdgeest op intelligente wijze bij de horens vat en overtuigend de vinger op zere plekken in de samenleving weet te leggen. Nagenoeg alle gepresenteerde projecten wekken nieuwsgierigheid naar de uitwerking. Daarbij merkt de commissie op dat de activiteiten in de komende jaren nog meer de museale context opzoeken en nog beeldender worden. ‘Alles moet weg’, vindt de commissie een belangwekkend thema bevatten, origineel verpakt in een veiling van ‘nutteloze’ idealen. Ook voor het thema van de huidige angstcultuur heeft Verhoeven een treffende vorm gevonden in het beschreven spookhuis. Tegen de achtergrond van de bijzondere prestaties van de afgelopen jaren en met als vertrekpunt de nieuwgekozen thema’s en vormen is de commissie ervan overtuigd dat Room with a view weer garant zal staan voor verrassende theatrale werken met grote zeggingskracht voor veel verschillende mensen, zowel in Nederland als over de landsgrenzen.
Ondernemerschap
De commissie beoordeelt het ondernemerschap als zeer goed.
Room with a view produceert en presenteert veelvormig werk voor verschillende podia en festivals van het theaterveld, in toenemende mate ook buiten het domein van de podiumkunsten: in de publieke ruimte. De productionele kwaliteit en bedrijfsvoering van Room with a View zijn goed en de financiële situatie is gezond. Met een bescheiden eigen vermogen is de stichting in staat om financiële tegenvallers op te vangen en risicovollere projecten aan te kunnen. Dit alles biedt een solide basis voor continuering van de activiteiten van Dries Verhoeven.
Ten aanzien van de plannen voor 2017-2020 is de commissie positief. De ambitie is helder: Verhoeven wil grootschaliger werk maken. Room with a view kiest er daarom voor minder activiteiten per jaar te realiseren en begroot meer kosten. De plannen, de begroting en de ervaring die Room with a View inmiddels heeft opgebouwd rondom ingewikkelde speelplekken en internationale tournees bieden vertrouwen in het effectief spreiden van de risico's. Dit doet het gezelschap onder andere door veel te spelen in het buitenland, waarbij ook risico's bij de buitenlandse partners worden gelegd door middel van kostendekkende of winstgevende uitkoop. Er is ook sprake van stevige coproductiebijdragen. Het feit dat Verhoeven met zijn maatschappijkritisch werk in de openbare ruimte goed zakelijk ondernemerschap aan de dag legt, veel eigen inkomsten genereert en veel partners engageert, vindt de commissie zeer lovenswaardig en getuigen van effectieve bedrijfsvoering.
Ook ten aanzien van de publieksbenadering ademt de aanvraag een ondernemende houding. De aanvrager geeft blijk van kennis van de verschillende publieksgroepen, die zijn ingedeeld naar de verschillende soorten speelplekken waarop Verhoevens werk te zien is: kunstenfestivalpubliek, museumbezoekers en toevallige passanten. Voor elk van deze doelgroepen is een publieksbenadering beschreven. Een van de doelstellingen is om publieksgroepen te mixen, om de kunstdisciplines niet meer als gescheiden circuits te beschouwen, dit in navolging van internationale ontwikkelingen op dit gebied. Deze wisselwerking van circuits vindt de commissie interessant en onderscheidend binnen het podiumkunstenveld. Bij het festivalpubliek richt de marketing zich voornamelijk op samenwerking met de marketingafdelingen van de verschillende festivals. Het is juist vanwege deze infrastructuur dat Room with a View ervoor kiest veel te spelen op festivals, hetgeen in de ogen van de commissie een zinvolle insteek is. Ook speelt Room with a View handig in op de lange speelperiodes in musea, wat landelijke promotie vergemakkelijkt. Projecten in de openbare ruimte van een stad genereren veel aandacht bij toevallige voorbijgangers. De vragen die de werken oproepen, bereiken niet alleen de usual suspects van het reguliere theater, maar ook hen die niet regelmatig kunstinstellingen bezoeken. Bij sommige van deze werken is de organisatie bewust terughoudend in het maken van publiciteit. Wanneer het werk te zeer wordt aangekondigd als kunstwerk verdwijnt het ontregelende karakter en beoogde effect, hetgeen volgens de commissie geheel in overeenstemming is met de artistieke missie van de maker. Verhoeven wil met zijn werk impact hebben op het maatschappelijk debat: de afgelopen jaren oversteeg het gesprek rondom een werk regelmatig het artistieke discours en bereikte het ook de nieuws- en opiniepagina’s van de landelijke en een aantal internationale (dag)bladen. De commissie vindt dit positief verwacht dat dit ook in de komende jaren meer dan eens het geval zal zijn.
Pluriformiteit
De commissie beoordeelt de bijdrage aan de pluriformiteit als zeer goed.
Dries Verhoeven maakt in toenemende mate werk in de publieke ruimte op verschillende locaties. Op grond hiervan schaart de commissie zijn werk in de eerste plaats binnen het genre locatietheater. Daarbinnen onderscheidt het werk van Verhoeven zich naar de mening van de commissie, omdat hij pionierswerk verricht op de grens van theater en beeldende kunst, waarbij de vorm en de inhoud elkaar versterken. De commissie vindt dat het werk van Dries Verhoeven een zeer belangrijke bijdrage levert aan de pluriformiteit.
Geografische spreiding
De commissie beoordeelt de bijdrage aan de geografische spreiding als voldoende.
Room with a View is gevestigd in Utrecht, waar relatief veel podiumkunstinstellingen gevestigd zijn alsmede veel podiumkunstaanbod aanwezig is. Verder constateert de commissie dat de instelling in de periode 2013-2015 in vergelijking met andere podiumkunstinstellingen een relatief laag aandeel activiteiten heeft gerealiseerd in andere steden en regio’s. De commissie merkt echter op dat Room with a View in de komende periode een ruimere spreiding van de activiteiten voor ogen heeft en acht deze op basis van de plannen haalbaar. Hiermee levert Room with a View een redelijke bijdrage aan de geografische spreiding.
Bijdrage talentontwikkeling
Niet van toepassing.
Conclusie
De commissie adviseert de aanvraag van Room with a View te honoreren.
Aangevraagd bedrag per jaar
300.000
Geadviseerd bedrag per jaar
gemiddeld aantal uitvoeringen per jaar
bedrag per uitvoering
Circuit klein/middel
90
2.500
225.000
Circuit groot
0
0
0
Basisbedrag
75.000
Bijdrage talentontwikkeling
0
Totaal geadviseerd bedrag per jaar
300.000
Toegekend bedrag per jaar
300.000
Aangevraagd bedrag per jaar
300.000
Circuit klein/middel
225.000
Circuit groot
0
Basisbedrag
75.000
Totaal geadviseerd bedrag per jaar
300.000
Toegekend bedrag per jaar
300.000