Gaudeamus Muziekweek
Inleiding
Gaudeamus Muziekweek vindt sinds 2011 jaarlijks in augustus/september in Utrecht plaats. Het festival staat onder leiding van Henk Heuvelmans. Het festival presenteert naar eigen zeggen door middel van zo'n dertig concerten, klankinstallaties, talkshows, introducties en seminars de vitaliteit, diversiteit en kwaliteit van de jonge muziekpioniers van nu. Per editie staan 75 talentvolle jonge componisten centraal. Gaudeamus zoekt de talenten op, brengt hen in contact met collega's en uitvoerenden, en biedt hen een podium en hulp in hun carrière binnen de uitgebreide mogelijkheden van het grote eigen internationale netwerk. Daarmee bekleedt het festival volgens de aanvrager functies in de gehele keten: middels activiteiten, expertise en een netwerk kan het jonge compositietalent zich ontwikkelen als zelfstandige cultureel ondernemende maker binnen het professionele muziekcircuit.
De beoogde kwaliteit wordt gezocht in werk dat van begin tot eind het gewenste hoge niveau haalt, maar ook in de bevlogenheid van de componist die op zoek is naar een eigen identiteit. Het gaat volgens de aanvrager vooral om talent dat zich onderscheidt door een frisse en eigen kijk op de hedendaagse muziek en dat zich bij uitstek laat inspireren door invloeden buiten het klassieke muziekgenre. De nieuwste generatie componeert volgens Gaudeamus niet alleen, maar opereert steeds vaker als allround kunstenaar.
Een deel van het programma wordt besteed aan de Gaudeamus Award, waarvoor vijf van de meest in het oog springende jonge makers door een commissie, bestaande uit drie internationaal vermaarde componisten, worden geselecteerd. Daarvoor worden scherpe selectiecriteria gehanteerd. Daarnaast wordt een aantal ensembles nauw aan het festival verbonden om het gecomponeerde werk uit te voeren. Aan de Gaudeamus Muziekweek gaat een ‘Academy’ vooraf, waarin de geselecteerde componisten met de ensembles kunnen werken aan een eindresultaat, dat tijdens het festival wordt gepresenteerd.
Ook de juryleden voor de Award worden in de Academy ingezet voor educatieve activiteiten, die niet alleen toegankelijk zijn voor de geselecteerde componisten, maar ook voor andere binnen- en buitenlandse componisten. Het overige aanbod bestaat uit veel ander jong talent, dat Gaudeamus binnen en buiten haar nationale en internationale netwerk van podia en festivals vindt. Het Europese Ulysses Network is daarbij een belangrijke bron. Gaudeamus verbindt zich daarnaast aan het talentontwikkelingsproject K[h]AOS van Asko|Schönberg. Ook worden residenties aangeboden (Maarten Vos en Dianne Verdonk). Tot slot zoekt Gaudeamus aansluiting bij opleidingen. Conservatoria in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam selecteren jaarlijks hun meest tot de verbeelding sprekende master. Volgens de aanvrager is Gaudeamus uniek, omdat het publiek altijd het meest recente te horen krijgt van een generatie die in de volgende decennia het beeld gaat bepalen. Werken van oudere componisten die jonge mensen inspireren worden alleen ter referentie gepresenteerd.
Gaudeamus Muziekweek vraagt voor de periode 2017-2020 een subsidie aan in de categorie ‘klein/middelgroot festival’. Het gevraagde subsidiebedrag is 125.000 euro. Daarnaast wordt een bijdrage (co)productie aangevraagd van 25.000 euro. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 150.000 euro per jaar/editie.
Historie
Gaudeamus Muziekweek ontvangt in de periode 2013-2016 geen structurele subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap of het Fonds Podiumkunsten.
Artistieke kwaliteit
De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als goed.
Zij stelt vast dat het festival het werk van de meest talentvolle componisten in de verschillende stromingen van de nieuwe muziek toont. De commissie heeft waardering voor de keuzes van het festival, waarin de geselecteerde componisten binnen de artistieke kwaliteit ook nadrukkelijk worden beoordeeld op de eigen signatuur en oorspronkelijkheid. Positief is zij ook over de focus die het festival sinds 2014 richt op een selectie van vijf 'meest bijzondere' talenten. Niet alleen geeft dat volgens de commissie meer garantie voor het behalen van de beoogde kwaliteit. Het geeft het publiek ook de gelegenheid om intensief kennis te maken met de veelbelovende en belangrijkste talenten van de toekomst.
De commissie stelt vast dat Gaudeamus Muziekweek voor de ontwikkeling en presentatie van talent een soort eigen ecosysteem heeft ontwikkeld. Weliswaar is dat systeem, evenals het genre, kleinschalig, maar samen met opleidingen en ensembles vormt Gaudeamus hiermee een belangrijke springplank voor de carrières van de componisten van de toekomst. Positief is de commissie over het in het festival tonen van werk van laureaten en over de actieve rol die oud-winnaars krijgen toebedeeld in de begeleiding van nieuwe deelnemers of de verzorging van een masterclass. De bijdrage van de deelnemende ensembles vindt de commissie eveneens waardevol. De diversiteit in de betrokken ensembles en hun bereidheid om zich te voegen naar de wensen van het jonge talent, leiden tot een passende uitvoering van het nieuwe werk van de deelnemende componisten. De commissie is tegelijkertijd van mening dat de signatuur van Gaudeamus vooral wordt bepaald door het samenbrengen, presenteren en verder brengen van jonge talenten. Als publieksfestival is de aanvrager er tot nu toe volgens de commissie nog onvoldoende in geslaagd buiten de bekende cirkel van professionals en liefhebbers te treden.
Positief is de commissie over de concrete programmering voor de komende jaren. Er worden volgens haar al een aantal interessante componisten genoemd. Ook de diverse in het plan genoemde samenwerkingsprojecten met ensembles en internationale partners, waaruit nieuw werk zal ontstaan, vindt de commissie aansprekend en oorspronkelijk. Het focusprogramma, waarin vijftien werken van de eerdergenoemde vijf geselecteerde componisten wordt getoond, zal volgens haar bijdragen aan de artistieke verdieping. De commissie is ervan overtuigd dat de programmering zowel de beoogde kwaliteit als de bijzondere eigenheid van de componisten volop zal laten zien. Een punt van kritiek vindt de commissie de volgens het plan belangrijkste ambitie voor 2017-2020: het verstevigen van de internationale positie van Gaudeamus Muziekweek. Hiermee beoogt het festival de carrières van de betrokken jonge componisten nog beter van dienst te kunnen zijn. Deze ambitie wordt echter nergens in het plan nader onderbouwd of uitgewerkt. Zo is het voor de commissie niet duidelijk wat er volgens de aanvrager nog aan die positie moet verbeteren. Evenmin biedt het plan een strategie om daar stappen in te zetten.
Tot slot ziet de commissie de keuze om naast het reguliere programma in TivoliVredenburg ook kortere optredens in een route langs bijzondere locaties aan te bieden als een belangrijke aanzet om het nieuwemuziekaanbod laagdrempeliger te presenteren. Of dit zal leiden tot een grotere aantrekkingskracht op de kernprogrammering van het festival vindt de commissie minder sterk uit de verf komen. Daarvoor oogt de opzet vluchtig en mist ze een insteek waarmee een bezoek wordt ingeleid of nabesproken.
Bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten
De bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten beoordeelt de commissie als goed.
Binnen de niche van de nieuwe muziek is die bijdrage zeer overtuigend. Gaudeamus heeft volgens de commissie voor veelbelovende talentvolle componisten een duidelijke functie als opstap naar een carrière in de muziekwereld. Een componist als Michel van der Aa, oud-winnaar van de Gaudeamus Award, is hiervoor exemplarisch. Het effect van de in het festival gelauwerde buitenlandse componisten op de ontwikkeling van de Nederlandse podiumkunsten is volgens de commissie minder evident, omdat hun praktijk zich vooral in het buitenland afspeelt.
Een bijdrage levert het festival volgens de commissie daarnaast met het programmeren van de uitvoeringen van nieuw gecomponeerd werk. De gelegenheid die Gaudeamus Muziekweek biedt om dit werk te laten uitvoeren door professionele ensembles, draagt in haar optiek niet alleen bij aan de ontwikkeling van de maker. Er zal volgens de commissie ook sprake zijn van een zeker effect op het repertoire en de uitvoeringspraktijk van de ensembles. Ook over de inzet van muziektheatergezelschappen voor de uitvoeringen in het festival is de commissie positief. Daarin laat de aanvrager zien ook verbindingen te maken met de bloeiende muziektheatersector in Nederland. De genoemde voorbeelden geven echter nog niet de indruk dat er sprake is van een werkelijk stevige bijdrage aan de podiumkunsten. Gezien het feit dat er tientallen nieuwe composities in het festival worden uitgevoerd, vindt de commissie de output in het repertoire van de deelnemende ensembles nog bescheiden ogen.
Ondernemerschap
De commissie beoordeelt het ondernemerschap als zwak.
De financiële positie van de organisatie is redelijk. Het opgebouwde eigen vermogen is volgens de commissie passend bij de omvang van het festival. In de jaren 2017-2020 verwacht Gaudeamus een daling van de gemiddelde eigen inkomsten met 23 procent ten opzichte van het gerealiseerde bedrag in 2013-2015. Slechts 4 procent van de totale baten verwerft de aanvrager via inkomsten uit kaartverkoop. Dit vindt de commissie bijzonder weinig. De gemiddelde opbrengst per betalende bezoeker is daarmee uitermate laag voor het gepresenteerde professionele aanbod. Ook de begrote inkomsten uit private fondsen ten opzichte van de bereikte resultaten in de afgelopen jaren schat de organisatie bescheiden in. Gezien het voorgaande en ondanks het feit dat de aanvrager heeft deelgenomen aan het traject 'Wijzer Werven', vindt de commissie dat de aanvrager een weinig ondernemende houding laat zien waar het de werving van eigen inkomsten betreft.
Aan de kostenkant is de commissie kritisch over de begrote uitgaven voor marketing. Die blijken bijna drie keer zo hoog als de verwachte publieksinkomsten, wat volgens haar een onwenselijke verhouding laat zien tussen de investeringen voor publieksbereik en de opbrengst uit kaartverkoop. Het valt de commissie ook op dat de kosten voor uitkoop en honoraria voor de kernprogrammering stijgen, maar dat het gemiddelde aantal kernactiviteiten in 2017-2020 nagenoeg gelijk blijft. In dat licht volgt de commissie evenmin de bewering dat structurele ondersteuning van het Fonds Podiumkunsten volgens de aanvrager noodzakelijk is om te groeien. Het aantal activiteiten laat namelijk nauwelijks groei zien.
Naar de mening van de commissie staat Gaudeamus Muziekweek vooral bekend als een festival voor professionals, kenners en liefhebbers. De publieksbenadering betreft volgens haar vooral een beschrijving van potentiële doelgroepen en middelen om tot die groepen door te dringen, terwijl er volgens de commissie sprake is van een fundamentelere imagokwestie rondom de hedendaagse muziek. Zij mist in het plan een overtuigende strategie om die beeldvorming om te buigen en daarmee de gewenste verbreding en verjonging te realiseren. Bij de uitwerking van de publieksbenadering in een concrete aanpak plaatst de commissie eveneens enkele kanttekeningen. Zo merkt zij op dat het aanspreken van een latent in hedendaagse (klassieke) muziek geïnteresseerd publiek zich beperkt tot het opzetten van joint promotions met diverse samenwerkingspartners en de vermelding dat alle mogelijke kanalen zullen worden ingezet. Het wordt het de commissie uit de aanvraag niet duidelijk of het hierbij gaat om een nieuwe aanpak die inderdaad tot meer nieuwe aanwas zal leiden. Voor de benadering van de jongere doelgroep zijn de genoemde samenwerkingspartners als We are public, 24classics en Gonzo Circus naar de mening van de commissie goed gekozen. Minder overtuigend vindt zij de keuze om voor de werving van dit jonge publiek te leunen op meer buitenreclame en meer activiteit op sociale media. Het effect van buitenreclame op de genoemde doelgroep vindt de commissie in het plan overschat en zij mist een aanpak waarmee een jonge doelgroep wordt verleid zich via sociale media aan Gaudeamus te verbinden.
Pluriformiteit
De bijdrage aan de pluriformiteit beoordeelt de commissie als ruim voldoende.
Het festival presenteert aanbod in het genre hedendaagse muziek. De commissie constateert dat een beperkt aantal instellingen en podia zich bezighoudt met de presentatie van hedendaagse muziek. In dat opzicht levert de aanvrager volgens de commissie een aanzienlijke bijdrage aan de pluriformiteit van het landschap, maar is het festival daarin niet uniek.
Geografische spreiding
De commissie beoordeelt de geografische spreiding als neutraal.
Het festival vindt plaats in Utrecht. In Utrecht is een ruim aanbod aan podiumkunsten aanwezig, zowel gepresenteerd op podia als op festivals. De commissie vindt dat het festival hierdoor geen bijzondere bijdrage levert aan de spreiding van het podiumkunstenaanbod over Nederland.
Aanwezigheid financiële bijdrage provincie of gemeente
De financiële bijdrage van de lokale overheid is zeer goed.
In de periode 2013-2015 heeft de aanvrager een gemiddelde structurele subsidie van bijna 145.000 euro van de gemeente Utrecht ontvangen. Voor de komende periode rekent het festival op een gemiddelde jaarlijkse structurele bijdrage van 125.000 euro van de gemeente en 25.000 euro van de provincie. Hiermee is sprake van een stevige lokale bijdrage.
Bijdrage (co)productie
De commissie adviseert een bijdrage (co)productie toe te kennen.
Nagenoeg al het werk dat tijdens het festival wordt uitgevoerd is nieuw en de uitvoeringen worden speciaal voor Gaudeamus ontwikkeld. Om dit financieel mogelijk te maken, heeft de aanvrager reeds een goede samenwerkingspraktijk opgebouwd met zowel Nederlandse als buitenlandse partners. Gaudeamus vraagt de (co)productiebijdrage onder andere aan voor de uitvoering van het werk van winnaar van de Gaudeaumus Award 2015: Alexander Khubeev door Asko|Schönberg en Capella Amsterdam in de editie van 2017. Daarnaast zal de aanvrager in internationaal verband met partners in het Ulysses Network uitvoeringen van de nieuwe composities produceren. De commissie is positief over de voornemens voor coproducties van het festival. Dat geldt tot slot ook voor de residentieplek die de aanvrager jaarlijks biedt aan een jonge Utrechtse componist/musicus. De reeds opgebouwde ervaring hierin geeft de commissie vertrouwen in een goede begeleiding van het jonge talent.
Conclusie
De commissie adviseert de aanvraag van Gaudeamus Muziekweek te honoreren voor zover het budget dat toelaat.
Aangevraagd bedrag per editie
150.000
Geadviseerd bedrag per editie
bedrag per editie
125.000
Bijdrage (co)productie
25.000
Totaal per editie
150.000
Toegekend bedrag per editie
150.000
Aangevraagd bedrag per editie
150.000
bedrag per editie
125.000
Bijdrage (co)productie
25.000
Totaal per editie
150.000
Toegekend bedrag per editie
150.000
* Alsnog toegekend in 2016