Theatermaker Lieke Benders maakt met haar eigen organisatie, Hoge Fronten, voorstellingen op het grensvlak van theater en beeldende kunst.

Hoge Fronten bestaat zes jaar en is gevestigd in Maastricht. Lieke Benders onderscheidt drie stijlen in haar werk of gebruikt een combinatie daarvan: beeldend theater, locatietheater en ervaringstheater. Een verhaal ontstaat vanuit een zeer persoonlijke invalshoek. Met het ontstaan van het verhaal ontstaat ook de passende vorm. Benders wil met haar voorstellingen het publiek letterlijk en figuurlijk uitnodigen om in beweging te komen en op zoek te gaan naar universele gelijkenissen, dwars door alle geloven, overtuigingen en individuele waarden en waarheden heen. Haar levensopvattingen klinken door in haar werk: kritisch zijn ten opzichte van de eigen waarneming en nieuwsgierig zijn naar en open staan voor de blik van een ander. Om deze missie vorm te geven is Hoge Fronten een kleine en flexibele organisatie. Zij wortelt graag voor een langere periode op diverse plekken en locaties, om daar onderdeel te worden van een (nieuwe) omgeving. Door de mensen uit deze omgeving te ontmoeten en bij de productie te betrekken vindt Hoge Fronten haar publiek. De voorstellingen zijn zodanig opgezet dat ze vervolgens op verschillende plekken inpasbaar zijn, zonder hun karakter te verliezen.

In de komende jaren wil Lieke Benders haar manier van werken ontwikkelen door verder los te komen van patronen binnen het creatie- en productieproces. Haar doel is manieren te vinden om langdurige verbindingen aan te gaan met mensen, plekken en thema’s. Dit doel krijgt vorm in een langlopend project rond één kernidee, getiteld ‘STIL’. In een voortrazende samenleving waarin alles steeds beter en verder moet, wil Lieke Benders stilstaan. Zij is gefascineerd door mensen die door een vrijwillige keuze of gedwongen stilstaan binnen onze maatschappij. Zij duikt onder in de levens van mensen wier leven ‘stilstaat’. Benders gaat op zoek naar wat dit voor hen betekent en stelt zich hierbij de opdracht om naar aanleiding van deze ontmoetingen steeds een werk te creëren met uiteenlopende partners: choreografen, filmmakers, decorbouwers, filosofen, wetenschappers, muzikanten, acteurs en schrijvers. Per jaar worden projecten gecreëerd op een bijzondere locatie, gelinkt aan het thema, in samenwerking met een andere kunstenaar voor wie het beeldende centraal staat, in samenwerking met een schrijver of met iemand die door zijn beroep of persoonlijke omstandigheden veel te maken heeft met stilte (en/of stilstand). Dit gebeurt in twee basisvormen: een (korte) presentatie/installatie met een verdiepend randprogramma dat overal kan plaatsvinden en een locatiegebonden performance die gespeeld wordt op de specifieke plek waar deze gemaakt is. In 2017 starten de onderzoeken rondom ‘STIL I, II en III’. In de zomer en het najaar van 2017 worden deze projecten op verschillende plekken en festivals getoond. In 2018 en 2019 worden in totaal acht nieuwe projecten gerealiseerd rondom het centrale thema ‘STIL’. 2020 staat in het teken van het Gesamtkunstwerk van alle STIL-projecten in een manifestatie die het publiek gedurende meerdere dagen iets nieuws toont of laat beleven. Er is een doorlopende tentoonstelling van de verzamelde beeldende installaties en tekstuele werken, en een beeldentuin. Daarnaast worden er op aangekondigde momenten presentaties, happenings, korte voorstellingen en bijeenkomsten gehouden. Dommelhof (Neerpelt, België), Cultura Nova (Heerlen) en Oerol (Terschelling) hebben reeds toegezegd dat zij ‘STIL’ gedurende de periode van vier jaar ondersteunen en het werk willen tonen.

In de periode 2017-2020 realiseert Hoge Fronten 45 voorstellingen per jaar. Het gevraagde subsidiebedrag is 131.250 euro. Daarnaast wordt een bijdrage talentontwikkeling aangevraagd van 15.000 euro. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 146.250 euro.

Hoge Fronten ontvangt in de periode 2013-2016 een structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten in het kader van de meerjarige activiteitenregeling 2013-2016.

Het Fonds volgt de door haar meerjarig gesubsidieerde instellingen door meerdere adviseurs de voorstellingen en/of concerten te laten bezoeken. In de periode 2013-2016 hebben adviseurs van het Fonds dertien voorstellingen van vier verschillende producties van Hoge Fronten bezocht.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als voldoende.

Lieke Benders heeft in de ogen van de commissie het vakmanschap om voor zowel jeugdig als volwassen publiek eigenzinnige voorstellingen te maken in uiteenlopende vormen. Vanuit een persoonlijke invalshoek creëert de maker voorstellingen waarin zij de dagelijkse gang van zaken spiegelt om de toeschouwer opnieuw daarnaar te laten kijken. Het verhaal dat Lieke Benders wil vertellen, bepaalt de vorm. Ondanks de verschillende vormen en doelgroepen vindt de commissie dat de voorstellingen een zekere eigenheid en herkenbare signatuur vertonen, die het best te typeren is als ‘de toon’. Deze toon noemt de commissie zacht, genuanceerd en empathisch. Hoewel deze toon uitstekend past bij de missie van Hoge Fronten en zeer bepalend is voor de oorspronkelijkheid, plaatst de commissie er ook een kanttekening bij. Door de expliciete keuze genuanceerd te willen zijn en op empathie in te zetten wordt de zeggingskracht van de voorstellingen beperkt. De commissie vindt dat haar werk in de afgelopen periode is blijven steken in persoonlijke fascinaties. Deze doordenkt zij niet consistent en consequent richting een publiek. Uit haar werk spreekt weinig pleidooi, weinig stellingname; het vertrouwt nagenoeg volledig op de ervaring van de toeschouwer, zonder daar een richting in aan te geven. Vooral in de productie ‘Verdrietfabriek’ ontbreekt het aan een inhoudelijke visie van Benders zelf. Daardoor wordt de beleving van de toeschouwer vrijblijvend en richtingloos. Het werk blijft aan een anekdotische oppervlakte steken zonder een duidelijke meerwaarde van de maker aan het verhaal.

De keuze om de komende vier jaar vanuit de thema’s ‘stilte’ en ‘stilstand’ te werken vindt de commissie helder gemotiveerd. Deze thema’s passen in de lijn van het werk van de afgelopen jaren en bij de persoonlijke invalshoeken van waaruit Lieke Benders vertrekt bij het maken van haar werk. Ook het werken met ‘echte verhalen’ past in de lijn van de afgelopen jaren. De commissie vindt de vertrekpunten aansprekend en ook de manier waarop Benders samenwerkt met verschillende mensen en makers is inspirerend. Het plan voor ‘STIL I De natuur’ spreekt daarbij het meest tot de verbeelding. Het onderzoek naar stilte in de natuur met mensen die vanwege hun beroep veel in de natuur zijn, is prikkelend. Zeker in combinatie met de inspiratie die Lieke Benders daarbij zoekt in het gedachtegoed van Jean-Jacques Rousseau. De uitwerking van de overige projecten laat echter nogal wat te raden over en overtuigt niet op alle punten. Ook over de locatiegebonden performances die onderdeel zijn van ieder project staat in de aanvraag nog maar weinig concrete informatie. De voorgestelde projecten zijn erg abstract beschreven. Namen van makers met wie Benders samenwerkt, ontbreken. Daardoor kan de commissie zich geen beeld vormen bij het vakmanschap waarmee de producties tot stand zullen worden gebracht. Ook ontbreekt een overtuigende visie op hoe de gekozen thematieken zeggingskracht gaan krijgen voor de toeschouwers. De projectbeschrijvingen zijn te weinig specifiek om erop te vertrouwen dat de gemaakte voorstellingen voor het publiek betekenis zullen hebben of een ervaring teweeg zullen brengen.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap van als voldoende.

Hoge Fronten is een kleine flexibele organisatie die de afgelopen periode goed in staat was om jaarlijks meerdere nieuwe producties en tournees te realiseren. In 2015 kende Hoge Fronten met name vanwege technische en veiligheidseisen bij ‘Verdrietfabriek’ financieel enige tegenslag. Desondanks is de financiële positie ultimo 2015 gezond te noemen.

De commissie constateert dat Hoge Fronten de komende jaren fors minder speeldagen/activiteiten heeft gepland dan zij de afgelopen heeft gerealiseerd. Een motivatie voor deze substantiële daling in het aantal activiteiten ontbreekt in de aanvraag. Daarbij wil Hoge Fronten het aantal bezoekers per voorstelling laten groeien door een grotere omvang van de producties. Dit sluit in de ogen van de commissie niet vanzelfsprekend aan op de opzet van de artistieke plannen. Ondanks de stijging van de gemiddelde bezetting vindt de commissie de ambitie van Hoge Fronten inzake het totale aantal bezoekers zeer bescheiden in het licht van een aanvraag voor een meerjarige activiteitensubsidie. Het lage aantal bezoekers verklaart wel waarom de publieksinkomsten slechts in bescheiden mate bijdragen aan dekking van de exploitatiekosten, maar door het lage aantal bezoekers krijgt het werk ook een exclusief karakter. De commissie zou het redelijk vinden dat de bezoekers voor die exclusiviteit betalen, maar uit de begrote inkomsten in Nederland blijkt niet dat dit de inzet is. In het buitenland zijn aanmerkelijk hogere publieksinkomsten begroot. Een toelichting op dit verschil ontbreekt. In aanvulling op de relatief bescheiden publieksinkomsten zet Hoge Fronten in op verschillende andere eigen inkomstenbronnen, via onder meer sponsoring, coproductie en private fondsen. De commissie is positief over deze spreiding van risico’s over verschillende inkomstenbronnen. Maar daarmee begroot Hoge Fronten wel een behoorlijke groei ten opzichte van de afgelopen jaren. Hoewel de commissie mogelijkheden ziet om deze groei te realiseren, wijst zij ook op een financieringsrisico. De plannen laten geen concrete onderbouwing zien in de vorm van toezeggingen van bijvoorbeeld coproducenten.

In de publieksbenadering zet Hoge Fronten de komende jaren in op verheldering van het profiel van Lieke Benders in relatie tot het ‘stempel’ Hoge Fronten, alsmede op de samenhang van de projecten binnen de STIL-reeks. De commissie vindt dit op zichzelf heldere keuzes. Tegelijk stelt zij vast dat Hoge Fronten naar eigen zeggen een trouw publiek heeft. Dit wordt echter niet in een concreet aantal uitgedrukt, noch wordt heel specifiek gemaakt hoe die groep is samengesteld. Hoge Fronten gaat op zoek naar nieuw publiek dat het trouwe publiek kan aanvullen en dat past bij de aard van het project’. De commissie had in dat licht graag meer inzicht gekregen in de specifieke publieksgroepen waarop Hoge Fronten wil inzetten en in de wijze waarop zij deze groepen wil benaderen. De commissie is niet overtuigd van de ambitie op dit vlak.

De persoonlijke benadering van het publiek vindt de commissie op zichzelf goed passen bij het werk dat Lieke Benders maakt. Wel is er naar haar mening een disbalans tussen enerzijds de inzet die dit vraagt – door onder meer het opbouwen en onderhouden van een (online) community en door het ontwikkelen van een mediastrategie – en anderzijds het aantal te bereiken bezoekers dat bescheiden is. Temeer daar een deel van de projecten op festivals wordt gerealiseerd, die veelal zelf de marketing van de geprogrammeerde producties doen.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de pluriformiteit als ruim voldoende.

De commissie beschouwt het werk van Hoge Fronten als locatietheater. In het gesubsidieerde en vrije circuit is het aanbod van theater op locatie beperkt. Binnen het bestaande aanbod van locatietheater is de bijdrage van het werk van Hoge Fronten echter niet het enige in zijn soort: zowel op zomerfestivals als op andere locaties in Nederland worden vergelijkbare locatieprojecten gepresenteerd. De commissie oordeelt dat het werk van Hoge Fronten een aanzienlijke bijdrage levert aan de pluriformiteit.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de geografische spreiding als ruim voldoende.

Hoge Fronten is gevestigd in Maastricht en voert daar ook activiteiten uit. De commissie stelt vast dat het podiumkunstenaanbod in Maastricht en omgeving minder groot is vergeleken met de vier grote steden in de Randstad. Tegelijkertijd merkt de commissie op dat in Maastricht vergelijkbaar aanbod niet geheel ontbreekt, zoals in bepaalde regio’s in Nederland wel het geval is. Verder stelt de commissie vast dat Hoge Fronten in de periode 2013-2015 vergeleken met andere podiumkunstinstellingen in een beperkt aantal regio’s heeft gespeeld. In de komende periode gaat Hoge Fronten wel een substantieel aandeel voorstellingen in andere regio’s spelen. Op basis van het plan vindt de commissie de beoogde spreiding realistisch. De commissie vindt dat Hoge Fronten hiermee een redelijke bijdrage levert aan de spreiding.

De commissie adviseert geen bijdrage voor talentontwikkeling toe te kennen.

Hoge Fronten wil gelegenheden bieden waar jong talent zich kan ontwikkelen. Zij wil kennis en ervaring leveren en overdragen. Andersom wil zij ook van deze jonge mensen leren. Het komende vierjarige project ‘STIL’ biedt veel mogelijkheden voor jonge talenten met uiteenlopende competenties om programmaonderdelen mee te creëren. De commissie stelt op basis van het plan vast dat een substantieel deel van de talentontwikkelingsactiviteiten bij Hoge Fronten een regulier karakter hebben in de vorm van stages. Dergelijke activiteiten komen niet in aanmerking voor de bijdrage talentontwikkeling.