De Internationale Koorbiënnale Haarlem, opgericht in 2001, is een internationaal festival voor professionele vocale ensembles, dat tweejaarlijks plaatsvindt in concertzalen, kerken en buitenruimten van Haarlem en Amsterdam. De zakelijke leiding is in handen van Kristien Jansen en Neil Wallace is verantwoordelijk voor de artistieke leiding. De missie van de Koorbiënnale is om de zeggingskracht van koormuziek een nieuwe betekenis te geven in de levens van mensen, zowel luisteraars als beoefenaars. Volgens de aanvrager behoren koorzang en samenzang tot de kern van de menselijke communicatie en expressie en heeft vocale ensemblezang als bijzonderheid dat zij mensen met elkaar verbindt. De Koorbiënnale wil met koorzangers, kunstenaars uit diverse disciplines en haar publiek aantonen dat koormuziek midden in de samenleving staat. Boven alles tracht de Koorbiënnale om het fenomeen koormuziek een vernieuwde, actuelere plek te geven in de samenleving en het culturele landschap. De aanvrager gelooft in de maatschappelijke kracht van gezongen muziek en vindt dat die in toenemende mate nodig is om de huidige tijd te begrijpen, om verder te gaan en verder te komen. De Koorbiënnale positioneert zich naar eigen zeggen als vernieuwer, als dé plek waar eens in de twee jaar koren en ensembles van wereldkwaliteit samenkomen om koor- en ensemblezang op geheel nieuwe wijze verder te ontwikkelen en te presenteren. De organisatie ziet de ontwikkeling van koormuziek als een hedendaagse relevante en geëngageerde kunstvorm als haar missie. Door opdrachten te verstrekken, premières uit te voeren, amateurs uit te dagen en nieuwe scenische presentatie- en samenwerkingsvormen te ontwikkelen, brengt ze koormuziek dichter bij een groeiend en nieuwsgierig publiek, aldus de aanvrager. Met deze aanpak heeft de Koorbiënnale naar eigen zeggen wereldwijd een unieke signatuur, waarmee het vocale ensemblemuziek helpt zich te vernieuwen en deze opnieuw betekenis geeft in een actuele context.

Voor de komende edities heeft het festival in 2017 als thema ‘de bezongen tijd’, waarin wordt stilgestaan bij het fenomeen tijd. In 2019 zal de Koorbiënnale haar tienjarig jubileum vieren. Met als werktitel ‘This Turning World’ zal het in de jubileumeditie voornamelijk gaan over oude rituelen en de menselijke behoefte aan nieuwe vormen van spiritualiteit.

De Koorbiënnale vraagt een bijdrage (co)productie aan voor het cureren van inhoudelijk geëngageerde, op de kunstenaar gerichte projecten die het publiek buiten de gebruikelijke kaders van koormuziek brengen. In bijna alle projecten vervangt ze de traditionele concertvorm door een integrale aanpak, waarin samen met locaties, gezelschappen en regisseurs nieuwe creaties worden gemaakt.

Stichting Internationale Koorbiënnale Haarlem vraagt voor de periode 2017-2020 een subsidie aan in de categorie ‘klein/middelgroot festival’. Het gevraagde subsidiebedrag is 125.000 euro. Daarnaast vraagt ze een bijdrage (co)productie van 25.000 euro aan. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 150.000 euro per editie.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als goed.

Volgens de commissie heeft de Koorbiënnale sinds 2001 een belangrijke bijdrage geleverd aan ‘de onttrutting’ van het imago van koormuziek. Door koormuziek te presenteren in verbinding met andere kunstdisciplines en in context met locaties, is er volgens haar sprake van vernieuwing, gegeven het behoudende karakter van de wereld van koormuziek. De samenwerking met bijvoorbeeld dramaturgen en choreografen leidt naar de mening van de commissie tot verdieping en is van toegevoegde waarde voor de beleving van koormuziek.

De missie van de Koorbiënnale om koormuziek als een hedendaagse relevante en geëngageerde kunstvorm te ontwikkelen, krijgt volgens de commissie een aansprekende vertaling in de plannen voor de komende periode. Via heldere programmalijnen en middels actuele en relevante thema's wordt inhoud gegeven aan de programmering voor de komende twee edities. De commissie noemt de programmering gedurfd, met podiumkunstenaars van hoge kwaliteit en vooruitstrevende, veelal internationale componisten. Verder vindt zij dat er bijvoorbeeld ook interessante keuzes voor regisseurs worden gemaakt. Het voornemen om Capella Amsterdam voor de komende vier jaar als ‘koor in residence’ vast te leggen, vindt de commissie interessant, al had ze graag meer onderbouwing bij die keuze gelezen.

De commissie plaatst ook enkele kanttekeningen. De vernieuwing in de programmering voor de komende periode is weliswaar veelbelovend, maar volgens de commissie kan de aanvrager zeker nog stappen zetten. Zo vindt zij dat de Koorbiënnale nog meer ambitie mag leggen in de vernieuwing van het genre en dat bijvoorbeeld het succes van het project ‘human requiem’ navolging zou verdienen. Ook vindt de commissie dat een verbreding van de programmering naar andere muziekgenres tot de mogelijkheden behoort. De Koorbiënnale richt zich binnen haar programmering vooral op klassieke muziek en - zij het in beperkte mate - ook op wereldmuziek. Hoewel de commissie begrip heeft voor de keuze van de organisatie om voor grote, artistieke producties naar Amsterdam uit te wijken, vindt zij dat een duidelijke verbinding met de rest van het programma, dat in Haarlem plaatsvindt, ontbreekt. Deze keuze leidt tot een versnippering van het festivalprofiel. In de aanvraag mist de commissie een goede reflectie van de aanvrager op de betekenis van deze keuze en op het effect daarvan op de publieksbeleving.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten als voldoende.

De Koorbiënnale wil toegankelijk, vooruitstrevend en grensverleggend zijn en heeft de ambitie om vocale ensemblemuziek te vernieuwen en te dynamiseren. Zoals eerder aangegeven vindt de commissie dat de Koorbiënnale binnen het veld van koormuziek vernieuwend en innovatief is. Het creëren van een nieuwe beleving, door bijvoorbeeld enscenering en nieuwe presentatievormen toe te passen, leidt volgens de commissie tot ontwikkeling en verdieping van koormuziek. In de beleving van het huidige publiek is daarom sprake van een vooruitstrevend festival. In het grotere veld van de podiumkunsten zijn deze ontwikkelingen echter veel minder vernieuwend. Andere festivals en gezelschappen zijn de Koorbiënnale hierin voorgegaan.

Voorts vindt de commissie dat de wereldtop en amateurs goed zijn vertegenwoordigd op het festival, maar dat het de Koorbiënnale vooralsnog onvoldoende lukt om buiten haar eigen circuit een ontwikkeling te bewerkstelligen. Weliswaar zet de organisatie in samenwerking met het Nederlands Kamerkoor een traject op voor jonge koorzangers en zet ze met Tenso een workshop voor jonge koorcomponisten op, maar een belangrijk deel van het potentieel aan koorzang in Nederland blijft naar de mening van de commissie onbenut. De Koorbiënnale lijkt zich wel bewust van dit potentieel, maar vooralsnog ontbreekt een goede strategie om buiten het festival een echte impact te hebben.

Tot slot merkt de commissie op dat de Koorbiënnale een state of the art op het gebied van koormuziek presenteert. Daarmee is het festival een waardevolle bron voor iedereen die zich vakmatig met koormuziek bezighoudt. Met het organiseren van lezingen en inleidingen, het opzetten van workshops en het verstrekken van compositieopdrachten levert de Koorbiënnale volgens de commissie ook een bijdrage aan de ontwikkeling van koormuziek. De bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten in zijn geheel is volgens de commissie echter beperkt.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap als voldoende.

De financiële positie van het festival is redelijk. De ontwikkeling van de begroting vindt de commissie echter onvoldoende in balans. Zij stelt vast dat de voorgenomen groei met name door de aangevraagde, structurele bijdrage van het Fonds Podiumkunsten gerealiseerd zal moeten worden. De eigen inkomsten nemen in de komende periode namelijk af, zowel in absolute zin als percentueel. Opvallend daarbij is dat de aanvrager wel een toename van het aantal activiteiten en het aantal betalende bezoekers verwacht, maar dat dit geen vertaling krijgt in een stijging van de recettes.

In het plan weet de Koorbiënnale haar plek in het veld helder te beschrijven. Het festival is volgens eigen zeggen een belangrijke verbindende factor in de sector van ensemblemuziek, zowel nationaal als internationaal. De commissie beaamt dit en is positief over de ambitie van de Koorbiënnale om het aantal samenwerkingspartners uit te breiden en de samenwerking met huidige partners te intensiveren. Dat zorgt bovendien voor een verdubbeling van de inkomsten uit samenwerking.

Door publieksonderzoek en eigen bevindingen heeft de Koorbiënnale een gedegen inhoudelijk en cijfermatig beeld van haar huidige publiek. De commissie stelt vast dat het huidige publiek voor een belangrijk deel bestaat uit senioren. In dat licht bezien is omroep Max een begrijpelijke mediapartner. In de aanvraag wordt een aantal potentiële, nieuwe doelgroepen onderscheiden. Hoe de aanvrager deze nieuwe doelgroepen via marketing wil bereiken, vindt de commissie onvoldoende uitgewerkt. Verder onderbouwt de Koorbiënnale in het plan volgens haar beperkt waarom ze streeft naar een verbreding van haar publieksbereik. De programmering zal worden aangepast aan de wensen van deze potentiële doelgroepen, maar de commissie krijgt geen inzicht in het effect dat deze aanpassingen hebben op de beleving van het festival door het huidige publiek. Wat betreft marketing zet de Koorbiënnale vooral in op traditionele middelen, hoewel ze in de komende periode de eerste, voorzichtige stappen zal zetten op het gebied van online marketing en sociale media. De commissie is positief over de inzet van ambassadeurs en over de aansluiting die de Koorbiënnale zal zoeken met een aantal nieuwe mediapartners.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de pluriformiteit als ruim voldoende.

Het festival presenteert voornamelijk klassieke muziek en in beperkte mate wereldmuziek. Door de bijzondere focus op koormuziek neemt de Koorbiënnale een bijzondere positie in binnen het Nederlandse festivallandschap. Desalniettemin is dit aanbod met enige regelmaat ook op andere podia en festivals te zien. De commissie beoordeelt dat het festival een aanzienlijke bijdrage aan de pluriformiteit levert.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de spreiding als ruim voldoende.

Het festival vindt voor het grootste deel plaats in Haarlem. De commissie vindt dat het hiermee een redelijke bijdrage levert aan de spreiding. Tegelijkertijd merkt de commissie op dat in Haarlem, anders dan in bepaalde regio's, vergelijkbaar aanbod niet geheel ontbreekt. In Haarlem en omgeving vinden ook andere festivals plaats en de stad kent een goede culturele infrastructuur op het gebied van de podiumkunsten.

De financiële bijdrage van de provincie of gemeente is ruim voldoende.

De Koorbiënnale heeft in de afgelopen periode jaarlijks een bijdrage van 50.000 euro ontvangen van de gemeente Haarlem en vraagt voor de periode 2017-2020 een vergelijkbaar bedrag aan. Van de provincie ontving de Koorbiënnale in de afgelopen periode ruim 50.000 euro per jaar; voor 2017-2020 wordt een vergelijkbaar bedrag aangevraagd. Hiermee is er sprake van een beperkte lokale bijdrage.

De commissie adviseert een bijdrage (co)productie toe te kennen.

De Koorbiënnale heeft ervaring met het cureren van inhoudelijk geëngageerde, op de kunstenaar gerichte projecten die het publiek buiten de gebruikelijk kaders van de koormuziek moeten brengen. Volgens de aanvrager vereist dat een complete dramaturgie, waardoor het maatschappelijke nut en de politieke lading van het antieke koorrepertoire in een ander licht komt te staan. Projecten met een dergelijke semiscenische aanpak komen vaak voor bij de Koorbiënnale. In bijna al die projecten wordt de traditionele concertvorm vervangen door een integrale aanpak, waarin samen met locaties, gezelschappen en regisseurs nieuwe creaties worden gemaakt. Een aantal voorbeelden die de aanvrager in de komende periode zal realiseren, zijn in het plan beschreven. De commissie heeft er vertrouwen in dat het merendeel van deze (co)producties zal leiden tot aanbod dat niet veel op andere podia te zien is. Zij is er daarom van overtuigd dat de te maken coproducties zullen bijdragen aan de pluriformiteit van het podiumkunstenlandschap.