Noorderzon is een jaarlijks terugkerend, elfdaags internationaal podiumkunstenfestival in Groningen. Het festival is gecentreerd in het Noorderparkplantsoen, aangevuld met tien tot vijftien andere locaties in de binnenstad, van theaters tot kerken en een watertoren. Mark Yeoman en Femke Eerland zijn respectievelijk artistiek en algemeen directeur van het festival. Jaarlijks trekt Noorderzon tussen de 125.000 en 150.000 bezoekers en verkoopt het festival met meer dan vijfhonderd activiteiten ruim 50.000 kaarten. Volgens de missie van het festival is Noorderzon een interdisciplinair, trendsettend en trendvolgend podiumkunstenfestival. Noorderzon faciliteert ontmoetingen waarin dialoog en spiegeling kunnen plaatsvinden, visies op de wereld worden gedeeld en bruggen geslagen tussen artistieke actualiteit en brede toegankelijkheid. Kortom, een festival dat tegelijk een kunstenfestival als een groots zomerfeest beoogt te zijn, aldus de aanvraag. Het bewaken van de delicate balans en de artistieke samenhang tussen die twee identiteiten, ziet Noorderzon als een van de belangrijkste uitdagingen voor de komende jaren.

De komende periode zal Noorderzon volgens de aanvraag verder voortbouwen op bovengenoemde fundamenten. De organisatie scherpt de missie wel verder aan en ze wil de verschillende onderdelen van het festival nog beter volgens die uitgangspunten gaan vormgeven. Daarnaast zal er een blijvende aandacht zijn voor het programmeren en (co)produceren van nieuw werk en verdere verdieping. Dat vertaalt zich voor de samenstelling van de hoofdprogrammering in kernactiviteiten die bestaan uit het scouten, initiëren en (co)produceren van actueel en interdisciplinair theater van overal ter wereld en deze presenteren aan een groot en nieuwsgierig publiek. Met het inzetten van de internationale netwerken weet de organisatie naar eigen zeggen voorstellingen en makers naar Groningen te bewegen die nog niet of nauwelijks in Nederland of Europa te zien zijn geweest. Veel van de voorstellingen boekt het festival ongezien. Met deze zogenaamde pre-festivalmarketprogrammering loopt Noorderzon naar eigen zeggen niet zelden een artistiek risico.

Voor de samenstelling van het uitgebreide overige programma-aanbod in literatuur, muziek, een kinderprogramma, beeldende kunst, lokale initiatieven, een wetenschappelijk, scholings- en maatschappelijk programma, werkt Noorderzon al enkele jaren met een gastcuratorenmodel.

Stichting Noorderzon Groningen vraagt voor de periode 2017-2020 een subsidie aan in de categorie ‘groot festival’. Het gevraagde subsidiebedrag is 250.000 euro. Daarnaast vraagt de stichting een bijdrage (co)productie van 50.000 euro aan. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 300.000 euro per jaar/editie.

Stichting Noorderzon Groningen ontvangt in de periode 2013-2016 een structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten in het kader van de Regeling meerjarige activiteitensubsidie 2013-2016.

Het Fonds volgt de festivals die het meerjarig subsidieert door adviseurs de festivals te laten bezoeken. In de periode 2013-2016 hebben adviseurs van het Fonds de verschillende festivaledities van Noorderzon bezocht.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als zeer goed.

Het festival bewijst dat het mogelijk is om een artistiek hoogwaardige programmering in te bedden in een breed toegankelijk zomerfestival. De commissie kan zich vinden in de artistieke successen die het festival claimt in een terugblik op de afgelopen 25 jaar. Dit artistieke zelfbewustzijn vindt de commissie positief en zij waardeert het ook dat Noorderzon zich daarnaast wil blijven vernieuwen. De manier waarop de aanvrager zichzelf op artistiek vlak positioneert op grond van enerzijds de ontwikkeling van het festival over de afgelopen decennia en anderzijds de uitdagingen die er nog zijn in de toekomst, komt op de commissie als verfrissend over.

De combinatie van het toegankelijke zomerfestival en een artistiek interessante, vaak minder toegankelijke programmering is weliswaar geslaagd, maar ook kwetsbaar. Dat vergt een voortdurend uitleggen waarom de organisatie bepaalde keuzes maakt en een ambitie om te blijven verrassen en vernieuwen. De commissie vindt dat het festival daarin slaagt. Het vakmanschap ziet zij terug in zowel het geprogrammeerde internationale aanbod als de authentieke manier waarop de artistieke leiding de keuzes maakt. Door te kiezen voor makers die zich in hun werk verhouden tot de tijdsgeest, ontstaat er volgens de commissie een samenhang in de programmering, die niet geforceerd aandoet. De maatschappelijke en culturele actualiteit van de gepresenteerde voorstellingen veroorzaakt een grote zeggingskracht. Deze wordt volgens de commissie versterkt door de aansprekende manier waarop het festival het publiek door de programmering gidst.

In de plannen voor de toekomst geeft het festival aan verder te willen gaan op de ingeslagen weg. De commissie is positief over de onverminderde behoefte van het festival om maatschappelijk relevant en artistiek interessant aanbod onder de aandacht te brengen binnen de context van een toegankelijk zomerfestival. Zij vertrouwt erop dat het festival de ambitie om ‘cutting edge zonder highbrow te zijn’ zal realiseren. Het plan en de artistieke keuzes die het festival maakte in het verleden bieden daar goede aanknopingspunten voor. De programmering in de komende beleidsperiode geeft goed de beoogde kwaliteit weer en de commissie vindt dat het festival oorspronkelijke keuzes maakt. Hiermee wordt de voorhoedepositie die het festival wil vervullen overtuigend onderbouwd in het plan. Deze positie wordt versterkt door vaker en intensiever de rol van coproducent voor de productie van het gepresenteerde internationale aanbod in te nemen. De organisatie blijkt zich bovendien goed bewust van de risico’s die samengaan met het programmeren van het werk van vaak onbekende makers. Hier betaalt zich het zorgvuldig opgebouwde vertrouwen van het publiek in de kwaliteit en zeggingskracht van de geprogrammeerde voorstellingen terug, waardoor Noorderzon het zich kan veroorloven om grensoverschrijdende keuzes te maken.

De commissie is tot slot positief over de intentie van Noorderzon om de missie en doelstellingen steviger te vertalen in alle onderdelen van het festival, van horeca tot randprogrammering, van het kleinschalige aanbod in het park tot de marketing. De wens om maatschappelijk betekenisvol te zijn over de hele breedte van de activiteiten, zal volgens de commissie bijdragen aan nog meer inhoudelijke samenhang en daarmee aan de zeggingskracht van het festival.

De bijdrage aan de ontwikkeling van de podiumkunsten beoordeelt de commissie als goed.

Zij vindt dat het festival door de wijze van programmeren een inspiratie is voor vele andere multidisciplinaire festivals. De aanpak waarin high en low culture samengaan, trekt volgens de commissie nationaal en internationaal de nodige aandacht. In 2015 werd deze waarde van het festival benadrukt door de toekenning van de Europese EFFE-award for excellence (Europe for Festivals and Festivals for Europe). Hiermee ontving Noorderzon internationale erkenning voor de voorloperspositie op het gebied van artistieke waarde, innovatie, internationalisering, politieke waarde en duurzaamheid.

De commissie stelt daarnaast vast dat het festival op zorgvuldige wijze het momentum kiest om talentvolle makers te introduceren. Makers die niet zelden enkele jaren later op gerenommeerde festivals en podia worden geprogrammeerd. Vanwege de hernieuwde samenwerking met het Groningse Grand Theatre zijn er potentieel meer mogelijkheden om de uitwisseling tussen de internationale en Nederlandse makers tot stand te brengen. De commissie mist in het plan echter een uitwerking van dit potentieel, waardoor zij er niet volledig van overtuigd is dat in die samenwerking dergelijke uitwisselingen worden opgezet. Hier laat het festival volgens haar een mogelijkheid om bij te dragen aan de ontwikkeling van Nederlandse makers onbenut.

De commissie beoordeelt de ondernemerschap als zeer goed.

Zij constateert dat het festival een stabiele financiële positie heeft en dat in de afgelopen beleidsperiode het streefpercentage voor eigen inkomsten van 50 procent is gerealiseerd. Positief is de commissie ook over de uitwerking van de bedrijfsvoering in het plan en de vertaling daarvan in een passende begroting. De aanvrager formuleert duidelijke ambities en toont zich bewust van de mogelijke risico’s. De spreiding van de inkomsten over diverse bronnen duidt volgens de commissie op een goede financieringsmix. Gezien de gerealiseerde gemiddelde bezettingsgraad bij voorstellingen van 85 procent kan zij kan zich vinden in de opvatting van de organisatie dat er nauwelijks groei zit in de bezoekersaantallen. Het is dan ook plausibel dat de beoogde recette-inkomsten in de komende jaren op gelijk niveau blijven. De commissie stelt vast dat de aanvrager wel inzet op het genereren van meer inkomsten uit private fondsen en uit sponsoring. De potentie vertaalt de aanvrager in beide gevallen volgens de commissie aansprekend in een concrete aanpak. Het initiatief ‘Cultuur Pakt Noord’, waarin Noorderzon samen met andere noordelijke instellingen collectief het bedrijfsleven interesseert voor de Geefwet en het opzetten van een Noordelijk Cultuurfonds, zijn daarvan goede voorbeelden. De commissie vindt het verder positief dat het festival streeft naar een eigen vermogen van minimaal 10 procent van de totale omzet, waarmee het de uitvoering van de inhoudelijke ambities in de toekomst veiligstelt.

De aanvrager heeft een duidelijke visie op haar positie in het veld en geeft in de aanvraag een heldere kenschets van het festival. Onder andere kenmerkt Noorderzon zich door een open houding naar de buitenwereld en streeft de organisatie ernaar zo veel mogelijk mensen te betrekken bij het festival. De publieksbenadering sluit hier volgens de commissie goed op aan. De gemiddelde zaalbezetting van 85 procent voor het gepresenteerde internationale aanbod is volgens haar zonder meer hoog te noemen. Volgens het plan streeft de aanvrager daarom naar een verdieping van de publiekservaring en vergroting van de toegankelijkheid voor mindervaliden, en ligt de nadruk minder op vergroting van de publieksaantallen. De commissie is positief over de communicatiemiddelen die het festival in de publiekswerving inzet. Aansprekend vindt zij de manier waarop het festival de gidsfunctie invult met de persoonlijke toelichtingsvideo’s van de artistiek leider en een Help mij kiezen-campagne, waarmee (potentiële) bezoekers via e-mail of een live-chatfunctie worden geholpen bij het maken van keuzes. De samenwerking met het festival 5D en het lokale Clubhuis voor Doven maken tot slot duidelijk dat Noorderzon de ambitie voor de brede toegankelijkheid van het festival goed oppakt, aldus de commissie.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de pluriformiteit als zeer goed.

Noorderzon presenteert multidisciplinair aanbod. Ten opzichte van het reguliere theateraanbod onderscheidt het festival zich met een specifiek internationaal aanbod dat op de Nederlandse podia en festivals vrijwel niet te zien is. Veelal gaat het om voorstellingen die in (co)productie met het festival tot stand zijn gekomen en waarmee talentvolle makers in Nederland en Europa worden geïntroduceerd. Het festival is daarin uniek en levert op grond daarvan volgens de commissie een zeer belangrijke bijdrage aan de diversiteit van het podiumkunstenlandschap.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de spreiding als ruim voldoende.

Het festival vindt plaats in Groningen. Zij vindt dat het hiermee een beperkte bijdrage levert aan de spreiding. Tegelijkertijd merkt de commissie op dat in de stad Groningen vergelijkbaar aanbod niet geheel ontbreekt, zoals in bepaalde regio’s wel het geval is. In Groningen vinden ook andere festivals plaats en de stad kent een goede culturele infrastructuur op het gebied van podiumkunsten.

De financiële bijdrage van de provincie en gemeente is zeer goed.

In de periode 2013-2015 heeft de instelling jaarlijks een gemiddelde structurele subsidie van 460.000 euro van de gemeente Groningen ontvangen. Daarnaast verkreeg zij ook een bedrag van 110.000 euro per jaar van de provincie Groningen. Voor de komende periode rekent het festival op een gemiddelde jaarlijkse structurele bijdrage van 490.000 euro van de gemeente en 200.000 euro van de provincie. Hiermee is sprake van een stevige lokale bijdrage.

De commissie adviseert een bijdrage (co)productie toe te kennen.

Zij vindt dat de organisatie in de aanvraag overtuigend beschrijft dat er ruime ervaring is met de rol van coproducent. Bovendien is er in Groningen sprake van een goede infrastructuur om de beoogde producties te faciliteren. De motivatie om als Noorderzon een actieve rol te spelen in het realiseren van internationale coproducties van veelbelovende makers, sluit goed aan bij de aard van de activiteiten en het gepresenteerde aanbod van het festival. De commissie is met name positief over de hernieuwde samenwerking met het Grand Theatre, waarmee de organisatie een bruikbare artistieke infrastructuur voor residenties kan opzetten. Op grond van de kennis en ervaring van de betrokken begeleiders is er bovendien veel vertrouwen in de artistieke kwaliteit van de voorstellingen die uit het traject voortkomen. Tot slot vindt de commissie het een goed plan om de bijdrage deels in te zetten als matchingsbijdrage voor coproducties in de internationale netwerken van Noorderzon, waaruit al eerder bijzondere projecten zijn voortgekomen.