PS|theater is een in Leiden gevestigd stadsgezelschap onder de artistieke leiding van regisseur Pepijn Smit en dramaturg Erica Smits. De zakelijk leider is Irene Timmer. PS|theater maakt verhalend, beeldend en muzikaal theater over hoe we nu in de stad samenleven. In de producties staat de mens (het individu) versus de stad (het collectief) centraal. Het gezelschap markeert Leiden als onderzoeksgebied, werkterrein, podium en partner. Door een sociaal-artistieke manier van werken speelt de stad een belangrijke rol in het tot stand komen van de producties: het gezelschap haalt inspiratie uit een dialoog met de bewoners van de stad. De opbrengst uit de gesprekken worden gebruikt in theatervoorstellingen. De voorstellingen worden veelal op locaties gespeeld die aansluiten bij het thema van de productie. Het publiek wordt door deze werkwijze uitgenodigd steeds (opnieuw) naar zijn eigen omgeving te kijken.

Maatschappelijke ontwikkelingen als vergrijzing, werkloosheid, polarisatie, nieuwkomers en decentralisatie zetten het samenleven in de stad de komende jaren verder onder druk. De makers van PS|theater zijn nieuwsgierig naar de ontwikkeling van verbondenheid en gemeenschap in de stad richting 2020. Wat betekenen deze maatschappelijke ontwikkelingen voor waarden als solidariteit en gemeenschap? Hoe verhouden individu en collectief zich tot de (verbindende) identiteit van een stad? Deze vragen vertaalt PS|theater in vier themajaren: 2017: ‘De gedroomde stad’ - hoe zijn we verbonden met de toekomst? 2018: ‘De vergeten stad’ - hoe zijn we verbonden met het verleden? 2019: ‘De wereldse stad’ - hoe zijn we verbonden met de wereld? 2020: ‘De stille stad’ - hoe zijn we verbonden met de ander? Via 'artistieke crowdsourcing' vraagt PS|theater aan onder andere inwoners, ondernemers en organisaties om hun op het thema geïnspireerde verhalen te vertellen. De theatermakers vertalen de ontmoetingen en de verhalen die daaruit voortkomen naar scènes, teksten en muziek die samenkomen in voorstellingen in de Leidse Schouwburg of op locatie. In 2017 trekt de groep naar Industrieterrein Amphoraweg voor veldonderzoek dat zal resulteren in een muziektheaterroute, getiteld 'Tinie'. In het kader van het thema ‘De gedroomde stad’ staat de vraag centraal wat het betekent om gedwongen ofwel vrijwillig slechts op een paar vierkante meter te wonen. Verhalen worden verzameld van vluchtelingen, ouderen, jongeren en gezinnen. Voor de productie 'De gedroomde stad' in de Leidse Schouwburg gaat Renée Marissing een tekst schrijven, waarin het publiek een dag en een nacht uit het leven van twintig huishoudens uit de stad meemaakt. In het kader van het thema ‘De vergeten stad’ vindt in 2018 veldonderzoek plaats in de wijk Meerburg. Heden en verleden gaan een verbinding aan in de locatieproductie 'Vergeet-me-niet' in Park Matilo. De afsluitende productie ‘De vergeten stad’ vindt plaats op Leiden CS. Schrijver Ilja Leonard Pfeijffer is benaderd voor het schrijven van de tekst, waarin via zeven monologen een beeld van de 'stad-van-toen' wordt opgeroepen. In 2019 trekt het theatergezelschap voor een productie over globalisering het Bio Science Park in. In 2020 gaat PS|theater naar de kleinschalige zelfbouwwijk Nieuw Leyden voor een productie over sociale structuren. In de periode 2017-2020 speelt PS|theater veertig voorstellingen en/of concerten per jaar. Het gevraagde subsidiebedrag is 125.000 euro.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als voldoende.

PS|theater heeft zich in relatief korte tijd stevig verbonden met haar thuisstad Leiden. De stad functioneert in het werk nadrukkelijk als onderzoeksgebied, werkterrein en podium. Bij PS|theater worden verhalen uit de stad, van bewoners, partners en deskundigen vertaald naar theatervoorstellingen die lokaal de aandacht trekken. De inwoners van Leiden zijn veelal betrokken bij de uitvoering van de activiteiten. De commissie constateert dat het gezelschap door deze op de stad gerichte aanpak een duidelijke artistieke signatuur heeft ontwikkeld. Hierbij merkt de commissie op dat de makers door hun inhoud veel zeggingskracht hebben voor de bewoners van Leiden. Vanuit landelijk perspectief bezien geldt dat minder. De kwaliteit van de producties in de afgelopen periode vindt de commissie niet in alle gevallen overtuigend. De vertaling van de verhalen uit de stad naar theater is in sommige projecten beperkt in oorspronkelijkheid en vakmanschap. Zo vindt de commissie de audiotour ‘Nestelaar’ niet erg origineel of verrassend van vorm en regie en het acteerwerk niet echt aansprekend. Daartegenover staat een productie als ‘Het verdriet van Leiden’, waarin het gezelschap de specifieke kracht van de amateurdeelnemers en de locatie betekenisvol inzet, waardoor de voorstelling gelaagd is en ontroert.

Uit het plan maakt de commissie op, dat de interesse van PS|theater voor de stad oprecht is en dat de groep daarmee in Leiden een brug kan slaan tussen publiek en theater. De commissie vindt de keuze van PS|theater voor een jaarlijks thematische, inhoudelijke afbakening voor de verschillende activiteiten sterk. Dit vormt een interessant uitgangspunt voor zowel de veldonderzoeken als de vertaling daarvan naar de uiteindelijke theaterproducties. Tegelijkertijd is het de vraag of de werkwijze, waarbij de inhoud nadrukkelijk wordt bepaald door ‘artistieke crowdsourcing’, in alle gevallen zal leiden tot interessante voorstellingen. Het plan voor een hypothesefase en veldonderzoek is op zichzelf goed gekozen, maar de aanvraag biedt geen duidelijk inzicht hoe de groep de onderzoeken uitwerkt in de beoogde producties. De plannen blijven in de ogen van commissie daarom enigszins theoretisch en spreken daardoor nog weinig tot de verbeelding. In de aanvraag ontbreekt een overtuigende verbinding tussen de inhoud en de mogelijke theatrale vormen. Zo heeft PS|theater bijvoorbeeld voor de producties ‘Tinie’ en ‘De gedroomde stad’ die in 2017 zijn gepland, behoorlijke strakke kaders bepaald. Voor ‘Tinie’ spreekt het gezelschap onder andere over een ‘poëtisch portret van grote dromen op een paar vierkante meter en de ontnuchterende realiteit van het leven’. Daarbij is de keuze om dit portret als een muziektheaterroute langs (en in) ‘tiny houses’ uit te werken niet duidelijk gemotiveerd. In ‘De gedroomde stad’ maakt het publiek een dag en een nacht uit het leven van twintig huishoudens mee, in een ‘stad zonder muren’. Die stad wordt gebouwd in de Leidse Schouwburg. Het beschreven beeld van die stad, waarop het publiek vanaf de balkons en vanuit de loges kijkt, vindt de commissie weliswaar prikkelend, maar kan beperkend gaan werken als uitwerking van de veelvormige verhalen die de inhoud van de voorstelling zullen bepalen.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap als ruim voldoende.

PS|theater heeft zich de afgelopen jaren als ondernemer aan Leiden weten te verbinden. De groep heeft met verschillende instellingen en partners samengewerkt en wil de behaalde resultaten bestendigen in een meer structurele vorm. Het gezelschap heeft de ambitie om zich te ontwikkelen van een projectorganisatie naar het stadsgezelschap van Leiden.

In het licht van de omvang van de activiteiten en het bereik daarvan in de stad vindt de commissie dat PS|theater met bescheiden middelen veel tot stand heeft gebracht. Dat geeft vertrouwen in de bedrijfsvoering. De partnerschappen die de groep voor de komende jaren is aangegaan en de inspanning die de gemeente doet om de groep financieel meer te ondersteunen, versterken dat vertrouwen. PS|theater weet zijn verbinding met de stad goed te gelde te maken. De commissie stelt wel vast dat de financiële positie van PS|theater ultimo 2015 weliswaar positief is maar bescheiden, zeker als basis voor de (financiële) groei die de groep wil maken in de komende jaren. De geambieerde ontwikkeling van PS|theater naar een structurele organisatie vertaalt zich in een forse groei van de exploitatie. De commissie kan zich die ambitie voorstellen, maar stelt vast dat die groei minder zichtbaar is in het aantal activiteiten of de groei van het aantal bezoekers. De commissie is daarover dan ook kritisch: naar haar mening komt de balans tussen de kosten en de output aan activiteiten en publieksbereik hierdoor scheef te liggen. De groep zegt in het plan dat er sprake is van een grotere opzet van de producties, maar dat ziet de commissie in de artistieke plannen onvoldoende terug. Het aandeel eigen inkomsten in de exploitatie neemt fors af ten opzichte van de realisatie in de afgelopen jaren. Dit is enerzijds een gevolg van een verhoogde inzet op publieke financiering om continuïteit in de bedrijfsvoering te funderen. Anderzijds begroot het gezelschap bewust voorzichtig wat betreft bijdragen uit sponsoring en private fondsen. In de ogen van de commissie ontstaat hierdoor echter het beeld, dat het gezelschap door deze nieuwe financieringsmix minder ondernemend wordt. Dat beeld wordt versterkt, doordat de inkomsten per betalende bezoeker dalen ten opzichte van het gemiddelde in de afgelopen jaren.

De keuze van PS|theater om zich uitsluitend met Leiden te verbinden en daarvoor met de bewoners en organisaties in de stad structureel samen te werken, heeft de organisatie een stevige plek in de lokale (culturele en maatschappelijke) infrastructuur opgeleverd. De commissie is daarover positief. Met betrekking tot publieksbenadering zet PS|theater dan ook hoofdzakelijk in op de bewoners van Leiden. De beoogde groei van het aantal bezoekers past bij de stijgende lijn in de afgelopen jaren. Het vergroten van de zichtbaarheid is daarbij een van de belangrijkste middelen: PS|theater is met een diversiteit aan activiteiten en uitingsvormen aanwezig in de stad. De commissie vindt dat een zeer logische keuze die uitstekend past bij de profilering als stadsgezelschap. Ten aanzien van de inhoud van de marketing vindt de commissie het plan overigens summier. Zo beperkt de ambitie van een grotere nationale uitstraling zich publicitair gezien tot aandacht in de pers en presentaties op landelijke bijeenkomsten en congressen. Bovendien vindt de commissie het begrote budget voor de marketing in relatie tot de publieksinkomsten hoog.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de pluriformiteit als ruim voldoende.

De commissie plaatst het aanbod van PS|theater binnen het sociaal-artistieke theater. In Nederland is er een beperkt aanbod van dergelijke producties, zowel in het gesubsidieerde als in het vrije circuit. Het werk van PS|theater vertoont volgens de commissie wel overlap met soortgelijk aanbod en is daarom niet uniek. De commissie oordeelt dat het werk van de PS|theater een aanzienlijke bijdrage levert aan de pluriformiteit.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de geografische spreiding als ruim voldoende.

PS|theater is gevestigd in Leiden, waar het podiumkunstenaanbod in vergelijking met grotere steden relatief klein is. Verder constateert de commissie dat PS|theater zijn voorstellingen in de periode 2013-2015 uitsluitend in Leiden speelde. In de komende periode blijft de groep alleen in Leiden actief. De commissie vindt dat PS|theater een redelijke bijdrage levert aan de spreiding.