De Tomoko Mukaiyama Foundation (TMF) is de stichting achter het werk van pianiste en kunstenares Tomoko Mukaiyama. Artistiek leider is Tomoko Mukaiyama, de zakelijke leiding is in handen van Marten Oosthoek. De stichting is gevestigd in Amsterdam. Ze heeft als missie de (uiterste) grenzen en mogelijkheden van de rol van muziek in verbinding met andere kunstvormen en disciplines te verkennen. Daarbij dragen de activiteiten de sterke persoonlijke en theatrale expressie in zich van Tomoko Mukaiyama, die haar publiek deelgenoot wil maken van haar zoektocht naar identiteit, vrouw-zijn en kunstenaarschap, aldus de aanvraag. TMF wil de komende vier jaar een wendbare instelling blijven, die afwisselend de rol van laboratorium, productiekern of gezelschap vervult en die crossdisciplinaire voorstellingen op hoog niveau bedenkt, initieert en realiseert. De kernactiviteiten bestaan uit het bedenken, initiëren, produceren en presenteren van muziekprogramma’s, waarbij het artistieke concept bepalend is voor de uiteindelijke vorm waarin dit gebeurt. Dit leidt tot theatrale, crossdisciplinaire concerten, performances, voorstellingen of installaties waarbij beeldende kunst, architectuur, design, dans, theater, film en fotografie een belangrijke rol spelen.

De aanvraag geeft een beschrijving van diverse projecten die in de komende periode zullen worden uitgevoerd, waaronder ‘La Mode’, een dialoog met de modewereld in zes episodes; nieuwe edities van het evenement ‘Super T-market’; de dansvoorstelling ‘Belinda’, met danseres Mitchell-lee van Rooij en muziek van Chopin en Pergolesi en een muziektheatervoorstelling getiteld ‘I talked my heart asleep’, in een coproductie met De Helling en Centre Henri Pousseur (Luik). Daarnaast zal in 2018 tijdens het Oerol Festival de installatie ‘Pianist’ worden gepresenteerd, met dertien oude vleugels op het strand en een nieuw eigen werk van Tomoko Mukaiyama dat zij zal uitvoeren op een van deze vleugels. Daarnaast staat voor 2018 de coproductie ‘Angry Birds’ gepland met het dansgezelschap Club Guy & Roni. In een kleinschalige context en op beperkte schaal blijft Tomoko Mukaiyama daarnaast als recitalpianiste voor TMF actief.

TMF vraagt een bijdrage talentontwikkeling aan vanwege de meerwaarde van Tomoko Mukaiyama voor de komende generatie podiumkunstenaars, die volgens het plan ligt besloten in haar uitgesproken kunstenaarschap en grote gevoel voor context. TMF ontwikkelt voor de periode 2017-2020 twee talentontwikkelingsprojecten die de ontwikkeling van onafhankelijke, ondernemende en breeddenkende uitvoerend kunstenaars ten doel hebben. In het kader van de formule ‘Super T-market’ wordt in samenwerking met de Gerrit Rietveld Academie een voor- en naprogramma geprogrammeerd met werk en optredens van jonge ontwerpers, kunstenaars, performers en musici. Daarnaast zal Tomoko Mukaiyama als curator bij elke nieuwe tentoonstelling van het Stedelijk Museum Amsterdam een experimenteel muziekprogramma samenstellen met studenten van het Nederlands Jeugd Orkest en alumni, masterstudenten en docenten van de scheppende afdelingen van het Koninklijk Conservatorium.

In de periode 2017-2020 speelt TMF 45 voorstellingen en/of concerten per jaar. Het gevraagde subsidiebedrag is 197.200 euro. Daarnaast wordt een bijdrage talentontwikkeling aangevraagd van 20.000 euro. Het totaal gevraagde subsidiebedrag komt daarmee op 217.200 euro.

Stichting Tomoko Mukaiyama ontvangt in de periode 2013-2016 een structurele subsidie van het Fonds Podiumkunsten in het kader van de meerjarige activiteitenregeling 2013-2016.

Het Fonds volgt de meerjarig gesubsidieerde instellingen door meerdere adviseurs van het Fonds de voorstellingen en/of de concerten te laten bezoeken. In de periode 2013-2016 hebben adviseurs van het Fonds elf voorstellingen en/of concerten van vijf verschillende producties van TMF bezocht.

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als voldoende.

De commissie heeft waardering voor het werk van Tomoko Mukaiyama, dat zich volgens de commissie met gemak beweegt tussen performance en de concertpraktijk. Mukaiyama toont zich daarin een uitzonderlijk kunstenaar die eigenzinnige concepten tot stand weet te brengen, waarbij het ‘pianorecital’ wordt getransformeerd en overstegen. Door toevoeging van het visuele aspect kan de uitwerking groots en indringend zijn. Dat is volgens de commissie met name het geval wanneer zij dicht bij sensitieve en persoonlijke onderwerpen blijft. In combinatie met de juiste samenwerkingspartners leidt dit doorgaans tot een zeer aansprekend en soms ontregelend resultaat met een grote zeggingskracht. Dit komt bijvoorbeeld naar voren in de samenwerking met dansgezelschap Club Guy & Roni, waarin Mukaiyama soms prachtig klein en dan weer overdonderend haar aandeel in de productie vormgeeft. In enkele gevallen, zoals in ‘Super T-market’, constateert de commissie echter het tegenovergestelde. Daarin ontbreekt de artistieke focus en is het resultaat niet meer dan een verzameling van ideeën en muzikaal als geheel gezien minder interessant. De commissie vindt dat het vakmanschap van Tomoko Mukaiyama niet zozeer in haar activiteiten als concertpianist naar voren komt. Hoewel enerzijds veelzijdig en virtuoos, vindt de commissie tegelijkertijd haar touché en frasering niet altijd even genuanceerd. Een kanttekening maakt de commissie ook bij de spanningsboog binnen de afzonderlijke composities en de performance als geheel, die niet altijd effectief is.

De plannen voor de komende periode laten een breed spectrum aan partners, disciplines en vernieuwende ideeën zien. Er is in veel van de plannen volgens de commissie sprake van een gelijkwaardige menging met andere kunstdisciplines. Hoewel dit passend is bij de ontwikkeling van het kunstenaarschap van Mukaiyama, mist de commissie in de aanvraag een heldere visie op het muzikale aandeel binnen het totaalconcept. Voorbeelden daarvan zijn onder meer ‘Super T-market’ en ‘Belinda’. Vanwege de breed uitwaaierende focus van de projecten heeft de commissie reserves bij de zeggingskracht ervan. Ook over de projecten waarin de muziek centraal staat, zoals de Serie Stedelijk Museum Amsterdam en ‘Het heerlijk avondje’, is de commissie kritisch. Deze missen volgens haar een helder muzikaal uitgangspunt of artistiek-inhoudelijk concept. Evenmin is er invulling gegeven aan de beoogde recitals. De commissie vindt dat een nadere uitwerking van de aanvraag in deze gevallen op zijn plaats was geweest.

De commissie mist in het plan reflectie op de artistieke resultaten van de afgelopen periode. Dit is volgens de commissie van essentieel belang omdat juist deze ontwikkeling een belangrijk onderdeel is van de plannen voor de komende jaren. Daarin wordt aangegeven dat de zoektocht naar de kern van haar kunstenaarschap en identiteit zal leiden tot subtiele verschuivingen, zoals het zich uitdrukkelijker manifesteren als curator of regisseur, en minder als performer. De commissie vindt deze ontwikkeling niet logisch volgen uit de projecten die in de afgelopen tijd zijn gerealiseerd. Zij stelt dat de kracht en signatuur van het werk van Tomoko Mukaiyama in essentie wordt bepaald door haar aanwezigheid op het podium. In de aanvraag wordt in onvoldoende mate een beeld gegeven hoe de artistieke signatuur van Mukaiyama gestalte krijgt zonder haar aanwezigheid op het podium.

De commissie beoordeelt het ondernemerschap als zwak.

De commissie constateert dat de financiële situatie van de stichting eind 2015 redelijk stabiel is. De activiteiten van Tomoko Mukaiyama Foundation hebben in 2013 voornamelijk in het buitenland plaatsgevonden en in de afgelopen twee jaar is er een toename van concerten in Nederland waar te nemen. Met name de coproductie met Club Guy & Roni had een lange speellijst langs de Nederlandse theaters. Uit de jaarcijfers van de organisatie maakt de commissie op dat de eigen inkomsten in de afgelopen drie jaar zijn gehalveerd. Dit vindt zij zorgelijk, omdat de begroting voor de periode 2017-2020 juist uitgaat van een explosieve stijging van de eigen inkomsten ten opzichte van gerealiseerde eigen inkomsten.

Volgens de aanvraag leiden de omvangrijker en complexer wordende activiteiten tot meer uitvoeringen in het circuit van grote zalen. De commissie vindt de toelichting op de groei van de eigen inkomsten niet aannemelijk, temeer omdat in de afgelopen jaren de publieksinkomsten en de bijdragen uit private middelen zijn achterbleven bij de voorgenomen begroting.

De komende jaren staan in het teken van een forse groei van de totale omzet. Aan de uitgavenkant verdubbelen de activiteitenlasten, zonder dat het aantal concerten verhoudingsgewijs meegroeit ten opzichte van afgelopen periode. De commissie vindt dit, zeker bij gebrek aan een heldere toelichting, een onwenselijke ontwikkeling. Op het gebied van spreiding van inkomstenbronnen is de commissie kritisch. Hoewel de inkomsten enigszins zijn gespreid, is de organisatie voor ruim 65 procent afhankelijk van structurele overheidssubsidie. De commissie vindt dit hoog.

Uit de inhoudelijke plannen en de toelichting op het ondernemerschap maakt de commissie op dat de stichting functioneert binnen een netwerk van samenwerkingsverbanden. De commissie ziet hierin een zekere afhankelijkheid van partners. Zij vindt dat uit de aanvraag onvoldoende blijkt hoe dit van invloed is op de bedrijfsvoering; noch in de risico’s die dit met zich meebrengt, noch in de voordelen qua efficiency. De aanvrager geeft wel aan hoe wordt omgegaan met onvoorziene tegenvallers, maar dit wordt niet onderbouwd met een analyse op basis van ervaring van de afgelopen jaren. Bovendien wordt bij risicobeheersing gewezen op de relatieve kleinschaligheid van de organisatie, terwijl juist schaalvergroting het streven is.

De commissie is zeer kritisch over de publieksbenadering. Hierin worden de doelgroepen volledig beschreven vanuit de maker en haar werkwijze, en niet vanuit het resultaat van de producties die aan het publiek worden gepresenteerd. Hierdoor kan de organisatie volgens de commissie niet inspelen op de zeer uiteenlopende presentatievormen en het specifieke publiek dat geïnteresseerd is in deze multidisciplinaire producties. Het totale aantal bezoekers tijdens de concerten is ten opzichte van 2013 gehalveerd en Tomoko Mukaiyama Foundation verwacht dat bij een gelijkblijvend aantal uitvoeringen dit aantal nogmaals zal halveren. De commissie constateert dat de aanvraag niet inzichtelijk maakt wat deze daling verklaart en hoe die zich verhoudt tot de grotere afhankelijkheid van coproducenten. De communicatiemiddelen worden genoemd, maar dit blijft beperkt tot een globale beschrijving van de publiciteit en staat grotendeels los van de doelgroepen en de inhoud van de diverse producties.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de pluriformiteit als zeer goed.

De commissie plaatst de uitvoeringen binnen de hedendaags gecomponeerde muziek. In het werk worden verbindingen worden aangegaan met hedendaagse kunst, mode en sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Daarbij is het uitgangspunt volgens haar sterk conceptueel en beeldend. Deze vorm is binnen zowel de gesubsidieerde als vrije sector nauwelijks te zien in Nederland. Volgens de commissie wordt met het multidisciplinaire werk van Tomoko Mukaiyama een grote bijdrage geleverd aan de pluriformiteit.

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de geografische spreiding als voldoende.

Zij overweegt daarbij dat de Tomoko Mukaiyama Foundation is gevestigd in Amsterdam, waar het podiumkunstenaanbod zeer groot is. Verder constateert de commissie dat TMF in de periode 2013-2015 regelmatig heeft gespeeld in Amsterdam. Het aandeel concerten dat TMF in andere steden en regio’s heeft gespeeld, is in relatie tot andere podiumkunstinstellingen groot. Voor de komende jaren constateert zij dat dit in mindere mate het geval is. Dit is een direct gevolg van het voornemen om meer uitvoeringen in de standplaats te realiseren. De commissie vindt dat de Tomoko Mukaiyama Foundation daarmee een beperkte bijdrage levert aan de spreiding.

De commissie adviseert de bijdrage talentontwikkeling niet toe te kennen.

De commissie constateert dat Tomoko Mukaiyama Foundation een korte geschiedenis heeft als talentontwikkelaar. In de plannen wordt gesteld dat door de ervaring die is opgedaan tijdens de Gelderse Muziekzomer, Mukaiyama heeft besloten om op dit punt verder te gaan. Wat de precieze artistieke uitkomst van dit traject is, wordt volgens de commissie niet beschreven. Ook de plannen voor ‘Super T-market’ gaan volgens de commissie niet inhoudelijk in op de artistieke ontwikkeling van de makers. Hierdoor heeft zij weinig vertrouwen dat de organisatie een constructieve bijdrage levert aan de ontwikkeling van jonge professionele makers.